Matura próbna z matematyki (poziom podstawowy) - Operon 2017
Zadanie 2. (1pkt) Liczba \(a=\frac{14\sqrt{2}}{\sqrt{2}-3}\) należy do przedziału:
A. \((-\infty,-13)\)
B. \(\langle-13,-12)\)
C. \((12,13\rangle\)
D. \((13,+\infty)\)
Wyjaśnienie:
Ideą tego zadania jest tak naprawdę usunięcie niewymierności z mianownika. Za chwilę sobie ten sposób omówimy, ale można to zadanie rozwiązać także na kalkulatorze. Stosując przybliżenie \(\sqrt{2}\approx1,41\) możemy zapisać, że:
$$a=\frac{14\sqrt{2}}{\sqrt{2}-3} \\
a\approx\frac{14\cdot1,41}{1,41-3} \\
a\approx\frac{19,74}{-1,59} \\
a\approx-12,42$$
Chcąc rozwiązać to zadanie bardziej matematycznie możemy zapisać, że:
$$a=\frac{14\sqrt{2}}{\sqrt{2}-3} \\
a=\frac{(14\sqrt{2})\cdot(\sqrt{2}+3)}{(\sqrt{2}-3)\cdot(\sqrt{2}+3)} \\
a=\frac{14\cdot2+42\sqrt{2}}{2-9} \\
a=\frac{28+42\sqrt{2}}{-7} \\
a=-4-6\sqrt{2} \\
a\approx-4-6\cdot1,41 \\
a\approx-12,46$$
W obydwu metodach wyszło nam, że liczba \(a\) należy do przedziału \(\langle-13,-12)\).
Zadanie 4. (1pkt) Prosta \(l\) przechodzi przez punkty \(A=(6,-7), B=(-10,3)\). Prosta \(k\) jest symetralną odcinka \(AB\). Współczynnik kierunkowy prostej \(k\) jest równy:
A. \(-\frac{8}{5}\)
B. \(\frac{8}{5}\)
C. \(\frac{5}{8}\)
D. \(-\frac{5}{8}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie współczynnika kierunkowego prostej \(l\).
Jesteśmy w stanie wyznaczyć pełny wzór prostej \(l\) (bo znamy współrzędne dwóch punktów przez które ona przechodzi, więc możemy skorzystać np. z metody układu równań), ale nam do tego zadania wystarczy poznanie współczynnika kierunkowego tej prostej, a wyznaczyć go możemy z następującego wzoru:
$$a=\frac{y_{B}-y_{A}}{x_{B}-x_{A}} \\
a=\frac{3-(-7)}{-10-6} \\
a=\frac{3+7}{-16} \\
a=\frac{10}{-16} \\
a=-\frac{5}{8}$$
Krok 2. Obliczenie współczynnika kierunkowego prostej \(k\).
Prosta \(k\) jest symetralną do odcinka \(AB\). My wiemy, że symetralna do odcinka jest zawsze prostą prostopadłą. Wniosek dla nas z tego płynie taki, że prosta \(k\) jest prostopadła do prostej \(l\). Aby dwie proste były względem siebie prostopadłe, to iloczyn ich współczynników kierunkowych musi być równy \(-1\). Skoro wiec prosta \(l\) ma współczynnik \(a=-\frac{5}{8}\), to prosta \(k\) będzie miała ten współczynnik równy \(a=\frac{8}{5}\), bo \(-\frac{5}{8}\cdot\frac{8}{5}=-1\).
Zadanie 7. (1pkt) Do wykresu funkcji wykładniczej \(f(x)=\left(\frac{1}{4}\right)^x\) należy punkt:
A. \(A=\left(-\frac{1}{2},-2\right)\)
B. \(A=\left(-\frac{1}{2},2\right)\)
C. \(A=\left(2,\frac{1}{2}\right)\)
D. \(A=\left(2,-\frac{1}{2}\right)\)
Wyjaśnienie:
Naszym zadaniem jest podstawienie do wzoru każdego z tych czterech proponowanych punktów. I faktycznie możemy podstawiać po kolei wartości współrzędnych tych punktów, sprawdzając kiedy lewa strona równania będzie równa prawej, ale jak się przyjrzymy odpowiedziom to okaże się, że wystarczy podstawić do tego wzoru \(x=-\frac{1}{2}\) oraz \(x=2\) (bo tylko takie mamy współrzędne iksowe w odpowiedziach) i sprawdzić jakie otrzymamy wyniki.
Dla \(x=-\frac{1}{2}\):
$$f\left(-\frac{1}{2}\right)=\left(\frac{1}{4}\right)^{-\frac{1}{2}}=(4^{-1})^{-\frac{1}{2}}=4^{\frac{1}{2}}=\sqrt{4}=2$$
Dla \(x=2\):
$$f(2)=\left(\frac{1}{4}\right)^2=\frac{1}{16}$$
To oznacza, że do funkcji należy punkt \(A=\left(-\frac{1}{2},2\right)\), bo podstawiając \(x=-\frac{1}{2}\) otrzymaliśmy rzeczywiście wartość równą \(2\).
Zadanie 9. (1pkt) Punkty \(A,B,C,D\) należą do okręgu o środku \(O\). Jeśli kąt \(ABC\) ma miarę \(70°\), to kąt \(DAC\) ma miarę:
A. \(70°\)
B. \(50°\)
C. \(40°\)
D. \(20°\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie miary kąta \(OAB\).
Musimy zauważyć, że trójkąt \(ABO\) jest trójkątem równoramiennym - jego ramionami są długości promienia poprowadzone z punktu \(O\). Z własności trójkątów równoramiennych wynika, że kąty przy podstawie mają jednakową miarę, zatem:
$$|\sphericalangle OAB|=70°$$
Krok 2. Obliczenie miary kąta \(BAC\).
Teraz spójrzmy na trójkąt \(ABC\). Jest to trójkąt w którym jeden z boków pokrywa się ze średnicą okręgu. Skoro tak, to musi to być trójkąt prostokątny, zatem:
$$|\sphericalangle BAC|=90°$$
Krok 3. Obliczenie miary kąta \(DAC\).
Kąt \(DAC\) jest tak naprawdę różnicą między kątem prostym \(BAC\) oraz kątem \(OAB\), zatem:
$$|\sphericalangle DAC|=|\sphericalangle BAC|-|\sphericalangle OAB| \\
|\sphericalangle DAC|=90°-70° \\
|\sphericalangle DAC|=20°$$
Zadanie 11. (1pkt) Wykres funkcji \(f(x)=(4m-2)x+k-3\) przechodzi tylko przez \(II\) i \(IV\) ćwiartkę układu współrzędnych. Oznacza to, że:
A. \(\begin{cases} m\gt\frac{1}{2} \\ k=-3 \end{cases}\)
B. \(\begin{cases} m\lt\frac{1}{2} \\ k=-3 \end{cases}\)
C. \(\begin{cases} m\lt\frac{1}{2} \\ k=3 \end{cases}\)
D. \(\begin{cases} m\gt\frac{1}{2} \\ k=3 \end{cases}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Jeżeli wykres naszej funkcji przechodzi przez \(II\) i \(IV\) ćwiartkę, to musi wyglądać on w ten sposób:
Krok 2. Ustalenie wartości parametru \(m\).
Z rysunku wynika, że nasza prosta jest malejąca, a skoro tak, to współczynnik kierunkowy \(a\) musi być ujemny. W naszym przypadku współczynnik kierunkowy jest równy \(4m-2\), czyli powstanie nam następująca nierówność:
$$a\lt0 \\
4m-2\lt0 \\
4m\lt2 \\
m\lt\frac{1}{2}$$
To oznacza, że odpowiedzi A i D możemy od razu odrzucić.
Krok 3. Ustalenie wartości parametru \(k\).
Z rysunku możemy jeszcze wywnioskować, że prosta przechodzi przez początek układu współrzędnych (nie ma innej możliwości, skoro przechodzi tylko przez te dwie ćwiartki). Mając równanie prostej w postaci \(y=ax+b\) współczynnik \(b\) mówi nam o tym w którym miejscu prosta przecina oś igreków. W naszym przypadku prosta przecina oś igreków dla \(y=0\), zatem współczynnik \(b=0\). Współczynnikiem \(b\) w naszej funkcji jest wyrażenie \(k-3\), zatem:
$$b=0 \\
k-3=0 \\
k=3$$
To oznacza, że prawidłową odpowiedzią jest odpowiedź C.
Zadanie 13. (1pkt) Wyrażenie wymierne \(W=\frac{x-3}{x^2-4x+4}\) jest określone dla:
A. \(x\in \mathbb{R}\)
B. \(x\in \mathbb{R}\backslash \{3\}\)
C. \(x\in \mathbb{R}\backslash \{2\}\)
D. \(x\in \mathbb{R}\backslash \{-2,2\}\)
Wyjaśnienie:
W związku z tym, że w matematyce nie istnieje dzielenie przez zero, to mianownik naszego ułamka musi być różny od zera. To oznacza, że musimy sprawdzić kiedy \(x^2-4x+4=0\). Z racji tego iż jest to równanie kwadratowe, to najprościej będzie je policzyć tradycyjną metodą delty:
Współczynniki: \(a=1,\;b=-4,\;c=4\)
$$Δ=b^2-4ac=(-4)^2-4\cdot1\cdot4=16-16=0$$
Delta równa zero oznacza, że równanie ma jedno rozwiązanie:
$$x_{1}=\frac{-b}{2a}=\frac{-(-4)}{2\cdot1}=\frac{4}{2}=2$$
Otrzymaliśmy informację, że mianownik jest równy \(0\) dla \(x=2\), dlatego musimy odrzucić dwójkę z dziedziny funkcji. To oznacza, że dziedziną funkcji jest: \(x\in\mathbb{R}\backslash\{2\}\).
Zadanie 15. (1pkt) Rozwiązaniem nierówności \((3x+9)^2\gt 0\) jest:
A. zbiór \(\mathbb{R}\)
B. zbiór pusty
C. zbiór \(\mathbb{R}\backslash \{-3\}\)
D. zbiór \(\mathbb{R}\backslash \{-9\}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie miejsc zerowych wielomianu.
Jak to w standardowej nierówności kwadratowej bywa - na początku musimy obliczyć miejsca zerowe. Nie musimy tutaj potęgować tego wyrażenia w nawiasie. Wyrażenie \((3x+9)^2\) będzie równe \(0\) tylko i wyłącznie wtedy, kiedy wartość w nawiasie będzie równa \(0\). Zatem:
$$3x+9=0 \\
3x=-9 \\
x=-3$$
Krok 2. Szkicowanie wykresu paraboli.
Gdybyśmy wykonali potęgowanie, to przed \(x^2\) nie stałaby żadna wartość ujemna, zatem współczynnik kierunkowy \(a\) jest dodatni, a co za tym idzie, parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry. Zaznaczamy na osi miejsce zerowe (kropka niezamalowana, bo w nierówności wystąpił znak \(\gt\)) i szkicujemy parabolę:
Krok 3. Odczytanie rozwiązania.
Interesują nas wartości większe od zera, czyli wszystko to, co znalazło się nad osią iksów. Widzimy wyraźnie, że w takim razie nierówność spełnia praktycznie każda liczba, oprócz \(-3\) (bo dla \(x=-3\) mamy wartość równą \(0\)). Dlatego też rozwiązaniem tej nierówności jest zbiór liczb rzeczywistych bez \(-3\).
Zadanie 16. (1pkt) Jeśli \(A=(-\infty,0)\) i \(B=\langle0,5\rangle\) to różnica przedziałów \(B\) i \(A\) jest równa:
A. \((-\infty,0)\)
B. \((-\infty,0\rangle\)
C. \((0,5\rangle\)
D. \(\langle0,5\rangle\)
Wyjaśnienie:
Najlepiej jest narysować sobie tę sytuację:
Interesuje nas różnica przedziałów \(B\) i \(A\), czyli innymi słowy: patrzymy co mieści się w przedziale \(B\) i usuwamy z tego przedziału \(B\) wszystkie wartości, które są w \(A\). W naszym przypadku przedziały \(A\) oraz \(B\) w ogóle nie mają ze sobą punktów wspólnych, zatem niczego z przedziału \(B\) nie usuniemy. Stąd też różnica przedziałów \(B\) i \(A\) jest równa \(\langle0,5\rangle\).
Zadanie 18. (1pkt) Rzucono cztery razy monetą. Prawdopodobieństwo tego, że wypadnie co najwyżej \(1\) orzeł, jest równe:
A. \(\frac{2}{8}\)
B. \(\frac{5}{16}\)
C. \(\frac{4}{8}\)
D. \(\frac{4}{16}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ustalenie liczby wszystkich możliwych zdarzeń elementarnych.
W każdym rzucie może wypaść jeden z dwóch wyników - orzeł lub reszka. Skoro rzucamy monetą czterokrotnie, to zgodnie z regułą mnożenia \(|Ω|=2\cdot2\cdot2\cdot2=16\).
Krok 2. Ustalenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Sprzyjającymi zdarzeniami są wszystkie te sytuacje w których wypadnie co najwyżej jeden orzeł. Co najwyżej, czyli wypadnie raz lub nie wypadnie ani razu. Wypiszmy te zdarzenia:
$$(ORRR), (RORR), (RROR), (RRRO), (RRRR)$$
To oznacza, że tylko \(5\) przypadków spełnia warunki zadania, stąd też możemy napisać, że \(|A|=5\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
Prawdopodobieństwo obliczymy korzystając ze wzoru:
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{5}{16}$$
Zadanie 21. (1pkt) Funkcja \(f(x)=(m+3)x^2+16x+5\) osiąga wartość największą dla \(x=2\). Oznacza to, że największa wartość tej funkcji jest równa:
A. \(-7\)
B. \(-14\)
C. \(14\)
D. \(21\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Zastanówmy się jak musi wyglądać wykres naszej funkcji. Skoro funkcja kwadratowa przyjmuje jakąś największą konkretną wartość, to całość musi wyglądać mniej więcej w ten sposób:
Skąd wiadomo, że ramiona tej paraboli będą skierowane do dołu? Gdyby skierowane były do góry, to ramiona sięgałyby nieskończoności, czyli funkcja miałaby wtedy nieskończenie wielką największą wartość dla nieskończenie wielkiego argumentu \(x\). Taka sytuacja nam nie odpowiada, bo wiemy że największa wartość osiągana jest dla \(x=2\). Nie ma więc innego wyjścia, funkcja musi mieć ramiona skierowane do dołu, wtedy swoją największą wartość osiągnie w wierzchołku paraboli.
Krok 2. Obliczenie wartości parametru \(m\).
Wiemy, że funkcja przyjmuje największą wartość dla \(x=2\), a to zgodnie z rysunkiem oznacza, że współrzędna iksowa wierzchołka paraboli (zapisywana jako \(p\)) jest równa \(2\). Czyli \(p=2\).
Ze wzorów z tablic możemy odczytać, że współrzędną \(p\) da się obliczyć korzystając ze wzoru \(p=\frac{-b}{2a}\) i to pozwoli nam wyznaczyć wartość parametru \(m\), który ukrył się we współczynniku \(a\). Zatem:
$$p=\frac{-b}{2a} \\
2=\frac{-16}{2\cdot(m+3)} \\
2=\frac{-16}{2m+6} \quad\bigg/\cdot(2m+6) \\
4m+12=-16 \\
4m=-28 \\
m=-7$$
Krok 3. Zapisanie wzoru funkcji.
Skoro \(m=-7\), to wzór naszej funkcji będzie następujący:
$$f(x)=(m+3)x^2+16x+5 \\
f(x)=(-7+3)x^2+16x+5 \\
f(x)=-4x^2+16x+5$$
Krok 4. Obliczenie największej wartości tej funkcji.
Wiemy, że największą wartość ta funkcja osiąga dla \(x=2\), zatem:
$$f(2)=-4\cdot2^2+16\cdot2+5 \\
f(2)=-4\cdot4+32+5 \\
f(2)=-16+32+5 \\
f(2)=16+5 \\
f(2)=21$$
Zadanie 24. (2pkt) Rozwiąż nierówność \((4x-1)^2\lt(2-5x)^2\).
Odpowiedź
\(x\in\left(-\infty;\frac{1}{3}\right)\cup(1;+\infty)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie nierówności w postaci ogólnej.
Aby przystąpić do wykonywania obliczeń musimy zapisać tę nierówność w postaci ogólnej. Musimy zatem wykonać potęgowanie i przenieść wszystkie wyrazy na lewą stronę, pozostawiając po prawej stronie samo zero.
Uwaga: Jeżeli przeniesiemy \((2-5x)^2\) na lewą stronę to nie powstanie nam wbrew pozorom postać iloczynowa, z której to potem łatwo wyznaczymy miejsca zerowe. Po przeniesieniu po lewej stronie powstanie nam \((4x-1)^2-(2-5x)^2\). Gdyby zamiast minusa między nawiasami było mnożenie, to wtedy byłaby to postać iloczynowa, a tak to niestety musimy wykonywać potęgowanie i potem liczyć całość z delty.
$$(4x-1)^2\lt(2-5x)^2 \\
16x^2-8x+1\lt4-20x+25x^2 \\
-9x^2+12x-3\lt0$$
Krok 2. Obliczenie miejsc zerowych wielomianu.
Współczynniki: \(a=-9,\;b=12,\;c=-3\)
$$Δ=b^2-4ac=12^2-4\cdot(-9)\cdot(-3)=144-108=36 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{36}=6$$
$$x_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-12-6}{2\cdot(-9)}=\frac{-18}{-18}=1 \\
x_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-12+6}{2\cdot(-9)}=\frac{-6}{-18}=\frac{1}{3}$$
Krok 3. Szkicowanie wykresu paraboli.
Współczynnik \(a\) był ujemny, więc parabola będzie mieć ramiona skierowane do dołu. Zaznaczamy na osi wyliczone przed chwilą miejsca zerowe (z pustymi kropkami, bo w nierówności wystąpił znak \(\lt\)).
Szukamy argumentów dla których funkcja przyjmuje wartości mniejsze od zera, a więc interesować nas będzie suma przedziałów:
$$x\in\left(-\infty;\frac{1}{3}\right)\cup(1;+\infty)$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy wyznaczysz miejsca zerowe, a w dalszej części zadania popełnisz błędy (patrz: Krok 2.).
ALBO
• Gdy błędnie wyznaczysz miejsca zerowe funkcji (np. w wyniku błędu rachunkowego przy liczeniu delty), ale dalszy tok rozwiązywania będzie poprawny.
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik (w postaci zapisanego przedziału lub w formie graficznej).
Zadanie 25. (2pkt) Narysuj wykres funkcji \(f(x)=2^x-3\). Podaj zbiór wartości tej funkcji.
Odpowiedź
\(y\in(-3;+\infty)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku wykresu funkcji.
Podana w zadaniu funkcja jest tak naprawdę funkcją wykładniczą \(2^x\), która jest przesunięta o \(3\) jednostki w dół. Musimy więc narysować najpierw naszą funkcję wykładniczą, a następnie wykonać jej przesunięcie. Aby narysować wykres funkcji wykładniczej \(2^x\) dobrze jest obliczyć i zaznaczyć najbardziej charakterystyczne punkty przez które taki wykres przechodzi. Z racji tego iż jest to zadanie otwarte, to powinniśmy wykonać ten wykres dość szczegółowo, stąd też policzymy sobie kilka takich kluczowych miejsc:
Dla \(x=0\) funkcja \(2^x\) przyjmuje wartość \(2^0=1\)
Dla \(x=1\) funkcja \(2^x\) przyjmuje wartość \(2^1=2\)
Dla \(x=2\) funkcja \(2^x\) przyjmuje wartość \(2^2=4\)
Dla \(x=-1\) funkcja \(2^x\) przyjmuje wartość \(2^{-1}=\frac{1}{2}\)
Dla \(x=-2\) funkcja \(2^x\) przyjmuje wartość \(2^{-2}=\frac{1}{4}\)
Teraz możemy narysować wykres funkcji \(2^x\) (linia niebieska), a następnie przesunąć każdy z punktów o trzy jednostki w dół otrzymując wykres funkcji \(2^x-3\) (linia zielona).
Krok 2. Odczytanie zbioru wartości funkcji.
Zbiór wartości odczytujemy z osi igreków. Widzimy wyraźnie, że nasza zielona funkcja zbliża się do \(y=-3\), ale nigdy tej linii nie osiągnie. To oznacza, że zbiorem wartości funkcji \(f(x)=2^x-3\) jest y\in(-3;+\infty).
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy sporządzisz poprawny wykres funkcji \(2^x-3\) (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 26. (2pkt) Wykaż, że jeśli liczba rzeczywista \(a\) spełnia warunek \(a\lt1\), to \(\frac{1}{1-a}\ge4a\).
Odpowiedź
Udowodniono przekształcając nierówność.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ustalenie znaku wyrażenia \(1-a\).
Na początku musimy ustalić, czy \(1-a\) jest liczbą dodatnią, czy ujemną. To jest wbrew pozorom klucz do poprawnego rozwiązania tego zadania. Dlaczego? To co chcielibyśmy zrobić na samym początku przy rozwiązywaniu tej nierówności to wymnożyć jedną i drugą stronę przez wartość \(1-a\). I to jest dobry pomysł, pod warunkiem że jesteśmy pewni czy nasza wartość \(1-a\) jest dodatnia, czy też ujemna. Jeżeli \(1-a\) byłoby ujemne, to musielibyśmy zmienić znak nierówności na przeciwny, stąd też tak ważne jest to aby ustalić znak tego wyrażenia.
Z założeń wynika, że \(a\lt1\). W związku z tym:
$$a\lt1 \\
0\lt1-a \\
1-a\gt0$$
Wartość \(1-a\) jest zawsze większa od zera, zatem wykonując mnożenie przez obie strony nierówności nie musimy zmieniać znaku.
Krok 2. Rozwiązanie nierówności.
$$\frac{1}{1-a}\ge4a \quad\bigg/\cdot(1-a) \\
1\ge4a(1-a) \\
1\ge4a-4a^2 \\
4a^2-4a+1\ge0 \\
(2a-1)^2\ge0$$
Z racji tego iż każda liczba podniesiona do kwadratu jest większa lub równa zero, to dowód możemy uznać za zakończony.
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy przekształcisz nierówność do postaci typu \(4a^2-4a+1\ge0\) lub innej podobnej.
2 pkt
• Gdy przeprowadzisz pełne dowodzenie.
Zadanie 27. (2pkt) Wyznacz współczynniki \(b,c\) we wzorze funkcji \(f(x)=x^2+bx+c\), jeśli wiesz, że miejsca zerowe tej funkcji są równe \((-4)\) i \(2\).
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie wzoru w postaci iloczynowej.
Podana w treści zadania funkcja jest przedstawiona w postaci ogólnej w której brakuje współczynników \(b\) oraz \(c\). Jedyne co wiemy z podanej postaci ogólnej, to że \(a=1\) (bo przed \(x^2\) nie stoi żadna inna liczba).
Dlatego też skorzystamy z informacji na temat miejsc zerowych i zapiszemy wzór tej funkcji w postaci iloczynowej:
$$f(x)=a(x-x_{1})(x-x_{2}) \\
f(x)=1\cdot(x-(-4))(x-2) \\
f(x)=1\cdot(x-(-4))(x-2) \\
f(x)=(x+4)(x-2)$$
Krok 2. Zapisanie wzoru w postaci ogólnej.
Wymnażając teraz poszczególne nawiasy otrzymamy postać ogólną:
$$f(x)=x^2-2x+4x-8 \\
f(x)=x^2+2x-8$$
Mając postać ogólną możemy teraz stwierdzić, że \(b=2\) oraz \(c=-8\).
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz funkcję w postaci iloczynowej (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 28. (2pkt) Wykaż, że jeśli liczby \((3^a,3^b,3^c)\) tworzą ciąg geometryczny, to liczby \((a,b,c)\) tworzą ciąg arytmetyczny.
Odpowiedź
Udowodniono korzystając z własności ciągów geometrycznych i arytmetycznych.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Skorzystanie z własności trzech sąsiednich wyrazów ciągu geometrycznego.
Dla trzech sąsiednich wyrazów ciągu geometrycznego zachodzi równość:
$${a_{2}}^2=a_{1}\cdot a_{3}$$
Podstawiając wyrazy z treści zadania otrzymamy:
$$(3^b)^2=3^a\cdot3^c \\
3^{2b}=3^{a+c}$$
Krok 2. Zakończenie dowodzenia.
Otrzymaliśmy równanie w którym po lewej i prawej stronie znajduje się trójka w podstawie potęgi. Skoro tak, to możemy "skrócić" te trójki i zostaje nam proste równanie:
$$2b=a+c \\
b=\frac{a+c}{2}$$
Otrzymaliśmy informację, że \(b\) jest równe \(\frac{a+c}{2}\), czyli jest to dokładnie ta sama zależność, która charakteryzuje ciągi arytmetyczne, bowiem w ciągach arytmetycznych dla trzech sąsiednich wyrazów zachodzi równość:
$$a_{2}=\frac{a_{1}+a_{3}}{2} \\
b=\frac{a+c}{2}$$
To oznacza, że dowodzenie możemy uznać za skończone.
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy korzystając z własności ciągu geometrycznego zapiszesz równanie typu \((3^b)^2=3^a\cdot3^c\) (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy przeprowadzisz pełne dowodzenie.
Zadanie 29. (2pkt) Rzucono trzy razy sześcienną kostką do gry. Oblicz prawdopodobieństwo tego, że suma wyrzuconych oczek jest równa co najmniej \(16\).
Odpowiedź
\(P(A)=\frac{5}{108}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ustalenie liczby wszystkich możliwych zdarzeń elementarnych.
W każdym rzucie może wypaść jeden z sześciu wyników - \(1,2,3,4,5,6\). My rzucamy taką kostką trzykrotnie, zatem zgodnie z regułą mnożenia wszystkich możliwych zdarzeń mamy \(|Ω|=6\cdot6\cdot6=216\).
Krok 2. Ustalenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Sprzyjającymi zdarzeniami są wszystkie te sytuacje w których otrzymamy przynajmniej \(16\) oczek. Wbrew pozorom tak wielu tych zdarzeń nie będzie, bo przecież maksymalnie możemy wyrzucić \(18\) oczek. W związku z tym pasującymi zdarzeniami są:
$$(6,6,6) \\
(5,6,6), (6,5,6), (6,6,5) \\
(6,5,5), (5,6,5), (5,5,6) \\
(4,6,6), (6,4,6), (6,6,4)$$
To oznacza, że tylko \(10\) przypadków spełnia warunki zadania, stąd też możemy napisać, że \(|A|=10\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
Prawdopodobieństwo obliczymy korzystając ze wzoru:
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{10}{216}=\frac{5}{108}$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
ALBO
• Gdy wykonasz wszystkie kroki, ale otrzymasz wynik większy od \(1\).
1 pkt
• Gdy obliczysz liczbę wszystkich zdarzeń elementarnych (patrz: Krok 1.)
ALBO
• Gdy obliczysz liczbę wszystkich zdarzeń sprzyjających (patrz: Krok 2.)
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 30. (4pkt) Wyznacz długość boku kwadratu wpisanego w trójkąt równoboczny o boku \(a\) w ten sposób, że jeden bok kwadratu jest zawarty w boku trójkąta, a dwa wierzchołki kwadratu należą do pozostałych boków trójkąta.
Odpowiedź
\(x=a(2\sqrt{3}-3)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Spróbujmy sobie zwizualizować całą sytuację:
Krok 2. Dostrzeżenie trójkątów podobnych.
Skoro odcinek \(FG\) jest równoległy do podstawy \(AB\), to trójkąt \(GFC\) jest podobny do trójkąta \(ABC\). To z kolei oznacza, że trójkąt \(GFC\) jest także równoboczny.
Krok 3. Zapisanie równania.
Z własności trójkątów równobocznych wiemy, że:
$$|CH|=\frac{a\sqrt{3}}{2}$$
Skoro \(GFC\) jest także trójkątem równobocznym o boku długości \(x\), to:
$$|CI|=\frac{x\sqrt{3}}{2}$$
Patrząc się na rysunek możemy dodatkowo stwierdzić, że:
$$|CI|=|CH|-x$$
Łącząc teraz wyrażenia zapisane przed chwilą otrzymujemy równanie:
$$\frac{x\sqrt{3}}{2}=\frac{a\sqrt{3}}{2}-x$$
Krok 4. Rozwiązanie powstałego równania.
Najlepiej jest całość najpierw wymnożyć przez \(2\), aby pozbyć się ułamków, a następnie przenieść iksy na lewą stronę:
$$\frac{x\sqrt{3}}{2}=\frac{a\sqrt{3}}{2}-x \quad\bigg/\cdot2 \\
x\sqrt{3}=a\sqrt{3}-2x \\
x\sqrt{3}+2x=a\sqrt{3} \\
x(2+\sqrt{3})=a\sqrt{3} \quad\bigg/:(2+\sqrt{3}) \\
x=\frac{a\sqrt{3}}{2+\sqrt{3}} \\
x=\frac{a\sqrt{3}\cdot(2-\sqrt{3})}{(2+\sqrt{3})\cdot(2-\sqrt{3})} \\
x=\frac{2a\sqrt{3}-3a}{4-3} \\
x=\frac{2a\sqrt{3}-3a}{1} \\
x=2a\sqrt{3}-3a \\
x=a(2\sqrt{3}-3)$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy sporządzisz rysunek pomocniczy, wprowadzisz poprawne oznaczenia (patrz: Krok 1.) oraz dostrzeżesz podobieństwo trójkątów (patrz: Krok 2.).
2 pkt
• Gdy doprowadzisz do równania typu \(\frac{x\sqrt{3}}{2}=\frac{a\sqrt{3}}{2}-x\) lub innego podobnego (patrz: Krok 3.).
3 pkt
• Gdy doprowadzisz zadanie do samego końca, ale otrzymany wynik będzie zły jedynie ze względu na błąd rachunkowy.
4 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 31. (5pkt) Dane są punkty \(A=(4,2)\) i \(B=(1,-3)\). Wyznacz współrzędne punktu \(C\) należącego do osi \(OY\), tak aby \(|\sphericalangle ACB|=90°\).
Odpowiedź
\(C=(0;-2) \lor C=(0;1)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Zaznaczmy w układzie współrzędnych wskazane punkty i spróbujmy wskazać przybliżoną pozycję punktu \(C\), tak aby powstał nam kąt \(90°\).
Ten konkretny rysunek już nam nieco zdradza, że będą dwa rozwiązania tego zadania, aczkolwiek nic się nie stanie kiedy nasz szkic uwzględni tylko jedną opcję (wszystko i tak wyjdzie w trakcie liczenia). Sam rysunek ma nam tylko przybliżyć omawianą sytuację.
To co jest bardzo ważne i co powinno wynikać ze szkicu, to fakt że punkt \(C\) jest na osi \(OY\), a skoro tak, to jedną z jego współrzędnych już znamy i jest to \(x=0\). Możemy nawet zapisać, że \(C=(0;y)\). W związku z tym musimy tak naprawdę policzyć tylko współrzędną igrekową tego punktu, która w dalszej części zadania będzie oznaczana właśnie symbolem \(y\).
Krok 2. Wyznaczenie współczynników kierunkowych prostej \(AC\) oraz \(BC\).
Korzystając ze wzoru na współczynnik kierunkowy prostej przechodzącej przez dwa punkty możemy zapisać, że:
$$a_{AC}=\frac{y_{C}-y_{A}}{x_{C}-x_{A}} \\
a_{AC}=\frac{y-2}{0-4} \\
a_{AC}=\frac{y-2}{-4}$$
$$a_{BC}=\frac{y_{C}-y_{B}}{x_{C}-x_{B}} \\
a_{BC}=\frac{y-(-3)}{0-1} \\
a_{BC}=\frac{y+3}{-1}$$
Krok 3. Ułożenie i rozwiązanie równania.
Skoro proste \(AC\) oraz \(BC\) przecinają się pod kątem prostym, to iloczyn ich współczynników kierunkowych musi być równy \(-1\). W związku z tym:
$$a_{AC}\cdot a_{BC}=-1 \\
\frac{y-2}{-4}\cdot\frac{y+3}{-1}=-1 \\
\frac{(y-2)\cdot(y+3)}{4}=-1 \\
(y-2)\cdot(y+3)=-4 \\
y^2+3y-2y-6=-4 \\
y^2+y-2=0$$
Krok 4. Rozwiązanie powstałego równania kwadratowego.
Powstało nam równanie kwadratowe, zatem:
Współczynniki: \(a=1,\;b=1,\;c=-2\)
$$Δ=b^2-4ac=1^2-4\cdot1\cdot(-2)=1-(-8)=1+8=9 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{9}=3$$
$$y_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-1-3}{2\cdot1}=\frac{-4}{2}=-2 \\
y_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-1+3}{2\cdot1}=\frac{2}{2}=1$$
Krok 5. Analiza otrzymanego wyniku i zapisanie rozwiązania zadania.
Otrzymaliśmy dwie możliwości współrzędnej igrekowej punktu \(C\). Żadnej z nich nie możemy odrzucić, a to oznacza, że to zadanie ma dwa rozwiązania:
$$C=(0;-2) \quad\lor\quad C=(0;1)$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz współrzędne punktu \(C\) jako \(C=(0;y)\) (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy zapiszesz równania prowadzące do wyznaczenia współczynników kierunkowych prostej \(AC\) oraz \(BC\) (patrz: Krok 2.).
ALBO
• Gdy korzystając ze wzorów na długość odcinka zapiszesz trzy równania związane z długością odcinków \(AB\), \(AC\) oraz \(BC\), podstawiając pod współrzędną iksową punktu \(C\) wartość \(x=0\) (np. \(AC=\sqrt{(0-4)^2+(y-2)^2}\).
3 pkt
• Gdy ułożysz równanie w którym iloczyn współczynników kierunkowych prostych \(AC\) oraz \(BC\) ma być równy \(-1\) (patrz: Krok 3.).
ALBO
• Gdy korzystając z Twierdzenia Pitagorasa ułożysz równanie do którego podstawisz długości odcinków \(AB\), \(AC\) oraz \(BC\).
4 pkt
• Gdy doprowadzisz równanie kwadratowe do postaci ogólnej z której można wyliczyć deltę (patrz: Krok 3.).
5 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 32. (6pkt) Dany jest graniastosłup prawidłowy trójkątny o dolnej podstawie \(ABC\) i górnej \(A'B'C'\). Przekątna ściany bocznej tworzy z krawędzią podstawy kąt \(60°\). Pole ściany bocznej graniastosłupa jest równe \(2\sqrt{3}\). Oblicz pole trójkąta \(ABC'\).
Odpowiedź
\(P=\frac{\sqrt{15}}{2}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Krok 2. Zapisanie zależności między wysokością graniastosłupa i długością podstawy.
Spójrzmy na trójkąt \(ACC'\). Jest to na pewno trójkąt prostokątny w którym jak widzimy przyprostokątne mają długość \(a\) oraz \(H\). Korzystając z funkcji trygonometrycznych (a konkretnie z tangensa) możemy zapisać, że:
$$tg60°=\frac{H}{a} \\
\sqrt{3}=\frac{H}{a} \\
H=a\sqrt{3}$$
Krok 3. Obliczenie długości krawędzi podstawy.
Skorzystamy z informacji, która mówi nam, że ściana boczna będąca prostokątem o bokach \(a\) oraz \(H\) ma pole równe \(2\sqrt{3}\). Wiedząc, że \(H=a\sqrt{3}\) możemy zapisać, że:
$$P=a\cdot H \\
2\sqrt{3}=a\cdot a\sqrt{3} \\
2\sqrt{3}=a^2\sqrt{3} \quad\bigg/:\sqrt{3} \\
a^2=2 \\
a=\sqrt{2} \quad\lor\quad a=-\sqrt{2}$$
Ujemne rozwiązanie oczywiście odrzucamy, bo długość nie może być ujemna. Zostaje nam zatem \(a=\sqrt{2}\).
Krok 4. Obliczenie wysokości graniastosłupa.
Skoro \(a=\sqrt{2}\), a wiemy że \(H=a\sqrt{3}\), to znaczy że:
$$H=\sqrt{2}\cdot\sqrt{3} \\
H=\sqrt{6}$$
Krok 5. Obliczenie długości przekątnej ściany bocznej.
Skoro znamy długość \(a\) oraz \(H\) to jesteśmy w stanie obliczyć długość przekątnej ściany bocznej, czyli długość odcinka \(AC'\). Zrobimy to korzystając z Twierdzenia Pitagorasa:
$$(\sqrt{2})^2+(\sqrt{6})^2=|AC'|^2 \\
2+6=|AC'|^2 \\
|AC'|^2=8 \\
|AC'|=\sqrt{8} \quad\lor\quad |AC'|=-\sqrt{8}$$
Ujemne rozwiązanie odrzucamy, zatem zostaje nam \(|AC'|=\sqrt{8}\).
Krok 6. Obliczenie wysokości trójkąta \(ABC'\).
Dla przejrzystości obliczeń naszkicujmy sobie nasz kluczowy trójkąt \(ABC'\) i nanieśmy na niego dane, które obliczyliśmy w poprzednich krokach:
Teraz naszym zadaniem jest obliczenie pola powierzchni tego trójkąta, a aby to uczynić musimy poznać jeszcze jego wysokość. Widzimy, że to jest trójkąt równoramienny, dlatego mamy pewność że wysokość dzieli nam podstawę na dwie równe części. To pozwoli nam teraz obliczyć wysokość trójkąta korzystając z Twierdzenia Pitagorasa:
$$\left(\frac{\sqrt{2}}{2}\right)^2+h^2=(\sqrt{8})^2 \\
\frac{2}{4}+h^2=8 \\
h^2=\frac{15}{2} \\
h=\sqrt{\frac{15}{2}} \quad\lor\quad h=-\sqrt{\frac{15}{2}}$$
Ujemne rozwiązanie odrzucamy, bo wysokość musi być dodatnia. Zostaje nam zatem \(h=\sqrt{\frac{15}{2}}\).
Krok 7. Obliczenie pola trójkąta \(ABC'\).
Mamy już komplet danych, bowiem wiemy że podstawa trójkąta \(ABC'\) ma długość \(a=\sqrt{2}\), wiemy też że \(h=\sqrt{\frac{15}{2}}\), zatem:
$$P=\frac{1}{2}\cdot a\cdot h \\
P=\frac{1}{2}\cdot\sqrt{2}\cdot\sqrt{\frac{15}{2}} \\
P=\frac{1}{2}\cdot\sqrt{2}\cdot\frac{\sqrt{15}}{\sqrt{2}} \\
P=\frac{\sqrt{15}}{2}$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy sporządzisz rysunek pomocniczy oraz wprowadzisz poprawne oznaczenia (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy zapiszesz dwa równania: \(H=a\sqrt{3}\) oraz \(2\sqrt{3}=a\cdot h\) (patrz: Krok 2. oraz 3.).
3 pkt
• Gdy obliczysz długość krawędzi podstawy oraz wysokość graniastosłupa (patrz: Krok 3. oraz 4.).
4 pkt
• Gdy obliczysz długość przekątnej ściany bocznej (patrz: Krok 5.).
5 pkt
• Gdy obliczysz wysokość trójkąta \(ABC'\) (patrz: Krok 6.).
6 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
„Z założeń wynika, że a<1. W związku z tym:
a<1
0<1−a
1−a>0"
Ja z pytaniem, czy mógłby pan wytłumaczyć, dlaczego jest "1-a>0" zamiast "a-1<0" skoro przenosimy 1 na drugą stronę? Z góry dziękuję za odpowiedź.
Twój zapis a-1<0 jest też poprawny, ale nic nam on nie daje :) Nas nie interesuje, że a-1 jest mniejsze od zera. My musimy się dowiedzieć jaki jest znak wyrażenia 1-a (bo chcemy pomnożyć tę nierówność właśnie przez 1-a). Stąd też właśnie trzeba było to rozgryźć w ten sposób jaki zaprezentowałem :)
Czy zadanie 14 da się rozwiązać z wykorzystaniem własności trójkąta 30/60/90 zamiast używania trygonometrii i jeżeli tak, to czy mógłby Pan pokazać w jaki sposób? :)
Dałoby się, ale strasznie paskudnie się to liczy ;) Trzeba byłoby zapisać, że bok o długości x+4 jest równy a√3 (bo jest to bok przy kącie o mierze 30 stopni). Wyszłoby nam więc, że a jest równe (x+4) przez √3. Nasze a to odcinek o długości x, czyli finalnie mielibyśmy równanie x=(x+4)/√3. No i teraz trzeba byłoby rozwiązać to równanie. Nie jest to takie proste, bo w pewnym momencie będziemy mieć √3x-x=4 i tu trzeba będzie wyłączyć czynnik przed nawias, otrzymując ostatecznie x równe 4 przez √3-1, czyli czekać nas będzie jeszcze usunięcie niewymierności z mianownika. Generalnie odradzam ten sposób… Czytaj więcej »