Matura z matematyki (poziom podstawowy) - Czerwiec 2023
Zadanie 3. (2pkt) Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej \(k\) reszta z dzielenia liczby \(49k^2+7k-2\) przez \(7\) jest równa \(5\).
Odpowiedź
Udowodniono wyłączając siódemkę przed nawias.
Wyjaśnienie:
Kluczem do rozwiązania tego zadania będzie dostrzeżenie, że liczbę \(-2\) możemy zastąpić sumą \(-7+5\), która także jest przecież równa \(-2\). Naszą liczbę rozpisalibyśmy więc jako:
$$49k^2+7k-7+5$$
Teraz wyłączając siódemkę przed nawias, otrzymamy:
$$7\cdot(7k^2+k-1)+5$$
Wartość \(7k^2+k-1\) jest na pewno liczbą całkowitą, ponieważ \(k\) jest całkowite.
Otrzymany wynik oznacza, że dzieląc naszą liczbę przez \(7\) otrzymalibyśmy \(7k^2+k-1\) (czyli jakąś liczbę całkowitą, która jest wynikiem tego dzielenia) i właśnie resztę równą \(5\), co należało udowodnić.
Zadanie 4. (1pkt) Klient wpłacił do banku \(30 000 zł\) na lokatę dwuletnią. Po każdym rocznym okresie oszczędzania bank dolicza odsetki w wysokości \(7\%\) od kwoty bieżącego kapitału znajdującego się na lokacie. Po dwóch latach oszczędzania łączna wartość doliczonych odsetek na tej lokacie (bez uwzględniania podatków) jest równa:
A) \(2100 zł\)
B) \(2247 zł\)
C) \(4200 zł\)
D) \(4347 zł\)
Wyjaśnienie:
Do rozwiązania zadania skorzystamy ze wzoru na kapitalizację odsetek:
$$K_{n}=K\cdot(1+p)^n$$
\(K_{n}\) to kwota po naliczeniu odsetek
\(K\) to kapitał początkowy
\(p\) to oprocentowanie w okresie pojedynczej kapitalizacji
\(n\) to liczba kapitalizacji
Z treści zadania wynika, że:
\(K=30000\)
\(p=0,07\)
\(n=2\)
Dlaczego \(p=0,07\)?
Oprocentowanie lokaty w skali roku wynosi \(7\%\), czyli \(0,07\).
Dlaczego \(n=2\)?
Lokata jest na \(2\) lata, a odsetki naliczane są raz w roku. W związku z tym w trakcie całej lokaty odsetki będą naliczone \(2\cdot1=2\) razy.
Nie pozostaje nam nic innego jak podstawić poszczególne dane do wzoru:
$$K_{2}=30000\cdot(1+0,07)^{2} \\
K_{2}=30000\cdot(1,07)^{2} \\
K_{2}=30000\cdot1,1449 \\
K_{2}=34347$$
Skoro więc włożyliśmy na lokatę \(30000zł\), a po dwóch latach mamy na koncie \(34347zł\), to odsetki wyniosły:
$$34347zł-30000zł=4347zł$$
Zadanie 8. (2pkt) Rozwiąż nierówność \(x(2x-1)\lt2x\)
Odpowiedź
\(x\in\left(0;\frac{3}{2}\right)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Doprowadzenie nierówności do postaci ogólnej.
Zanim zaczniemy jakiekolwiek obliczenia, musimy wykonać odpowiednie przenieść wszystkie wyrazy na lewą stronę, tak aby po prawej stronie mieć jedynie \(0\), zatem:
$$x(2x-1)\lt2x \\
2x^2-x-2x\lt0 \\
2x^2-3x\lt0$$
Krok 2. Obliczenie miejsc zerowych wielomianu.
Musimy teraz wyznaczyć miejsca zerowe, czyli sprawdzić, kiedy \(2x^2-3x=0\). Moglibyśmy oczywiście wyznaczyć te miejsca zerowe za pomocą delty (pamiętając, że w tej sytuacji współczynnik \(c=0\)), ale takie równania kwadratowe da się rozwiązać znacznie szybciej - wystarczy wyłączyć \(x\) przed nawias. Całość wyglądałaby następująco:
$$2x^2-3x=0 \\
x(2x-3)=0$$
Teraz postępujemy jak przy postaci iloczynowej, czyli przyrównujemy do zera to co jest przed nawiasem oraz to, co jest w nawiasie, zatem:
$$x=0 \quad\lor\quad 2x-3=0 \\
x=0 \quad\lor\quad 2x=3 \\
x=0 \quad\lor\quad x=\frac{3}{2}$$
Krok 3. Szkicowanie wykresu paraboli.
Współczynnik kierunkowy \(a\) jest dodatni (bo \(a=2\)), zatem parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry. Zaznaczamy więc na osi wyznaczone miejsca zerowe (kropki będą niezamalowane, bo w nierówności wystąpił znak \(\lt\)) i rysujemy parabolę:
Krok 4. Odczytanie rozwiązania.
Szukamy wartości mniejszych od zera, czyli zerkamy na to, co znajduje się pod osią. To oznacza, że rozwiązaniem tej nierówności będzie przedział:
$$x\in\left(0;\frac{3}{2}\right)$$
Zadanie 9. (3pkt) Rozwiąż równanie \(x^3+4x^2-9x-36=0\)
Odpowiedź
\(x=3 \quad\lor\quad x=-3 \quad\lor\quad x=-4\)
Wyjaśnienie:
Chcąc rozwiązać to równanie, skorzystamy z tak zwanej metody grupowania, a całość obliczeń będzie wyglądać następująco:
$$x^3+4x^2-9x-36=0 \\
x^2(x+4)-9(x+4)=0 \\
(x^2-9)(x+4)=0$$
Aby lewa strona równania była równa \(0\), to wartość któregoś z nawiasów musi być równa \(0\), zatem:
$$x^2-9=0 \quad\lor\quad x+4=0 \\
x^2=9 \quad\lor\quad x=-4 \\
x=3 \quad\lor\quad x=-3 \quad\lor\quad x=-4$$
Zadanie 10. (1pkt) Równanie \(\dfrac{(x^2-3x)(x+2)}{x^2-4}=0\) w zbiorze liczb rzeczywistych ma dokładnie:
A) jedno rozwiązanie
B) dwa rozwiązania
C) trzy rozwiązania
D) cztery rozwiązania
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie założeń do równania.
Musimy uwzględnić fakt, że mianownik naszego równania musi być różny od zera, ponieważ w matematyce nie istnieje dzielenie przez zero. W związku z tym:
$$x^2-4\neq0 \\
x\neq2 \quad\lor\quad x\neq-2$$
Krok 2. Rozwiązanie równania.
Mając zapisane założenia, możemy przystąpić do rozwiązywania zadania. Standardowo musimy wymnożyć obydwie strony równania przez wyrażenie z mianownika (po prawej stronie mamy zero, więc cokolwiek pomnożone przez \(0\) da i tak wynik równy \(0\)), zatem:
$$\frac{(x^2-3x)(x+2)}{x^2-4}=0 \quad\bigg/\cdot(x^2-4) \\
(x^2-3x)(x+2)=0$$
Aby lewa strona równania była równa \(0\), to wartość któregoś z nawiasów musi być równa \(0\), zatem:
$$x^2-3x=0 \quad\lor\quad x+2=0 \\
x(x-3)=0 \quad\lor\quad x=-2 \\
x=0 \quad\lor\quad x-3=0 \quad\lor\quad x=-2 \\
x=0 \quad\lor\quad x=3 \quad\lor\quad x=-2$$
Krok 3. Weryfikacja otrzymanych wyników.
Otrzymane rozwiązania musimy jeszcze zweryfikować z zapisanymi wcześniej założeniami. Widzimy, że rozwiązanie \(x=-2\) musimy odrzucić, bo dla tej wartości mianownik jest równy \(0\). To oznacza, że zostają nam tylko dwa rozwiązania tego równania, czyli \(x=0\) oraz \(x=3\).
Zadanie 13. (3pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x,y)\) narysowano wykres funkcji \(y=f(x)\) (zobacz rysunek).
Zadanie 1.
Uzupełnij tabelę. Wpisz w każdą pustą komórkę tabeli właściwą odpowiedź, wybraną
spośród oznaczonych literami A–F.
A. \(\langle-3;-1\rangle\cup\langle1;3\rangle\)
B. \((-3;3)\)
C. \((-3;-1)\cup(1;3)\)
D. \(\langle-5;-1\rangle\cup\langle1;5\rangle\)
E. \((-5;5)\)
F. \((-5;-1)\cup(1;5)\)
Zadanie 2.
Zapisz poniżej zbiór wszystkich rozwiązań nierówności \(f(x)\lt-1\).
$$......................$$
Odpowiedź
1. F oraz A
2. \(x\in(-5;-3)\)
Wyjaśnienie:
Rozwiązanie 1.
Krok 1. Ustalenie dziedziny funkcji.
Dziedzinę funkcji odczytujemy z osi \(Ox\). Widzimy, że funkcja przyjmuje swoje wartości dla argumentów od \(-5\) do \(-1\) (kropki są niezamalowane, więc nawiasy będą otwarte) oraz od \(1\) do \(5\) (i tu także kropki są niezamalowane, więc nawiasy będą otwarte. W takim razie dziedziną funkcji \(f\) będzie zbiór \((-5;-1)\cup(1;5)\).
Krok 2. Ustalenie zbioru wartości funkcji.
Zbiór wartości odczytujemy z osi \(Oy\). Widzimy, że funkcja przyjmuje wartości od \(-3\) do \(-1\) oraz \(1\) do \(3\). I tu uwaga, choć kropki są niezamalowane, to trzeba zwrócić uwagę na to, że te wartości są jak przyjmowane przez funkcję (np. wartość \(y=-3\) jest przyjmowana dla argumentu \(x=-4,5\), czy też wartość \(y=-1\) jest przyjmowana dla argumentu \(x=-2\)). Stąd też moglibyśmy zapisać, że zbiorem wartości naszej funkcji jest \(\langle-3;-1\rangle\cup\langle1;3\rangle\).
Rozwiązanie 2.
Zapis \(f(x)\lt-1\) oznacza, że tak naprawdę musimy ustalić dla jakich argumentów \(x\) funkcja przyjmuje wartości mniejsze od \(-1\). Patrząc się na wykres widzimy, że funkcja przyjmuje wartości mniejsze od \(-1\) dla argumentów od \(-5\) do \(-3\), czyli rozwiązaniami tej nierówności będzie \(x\in(-5;-3)\).
Zadanie 14. (1pkt) Funkcja kwadratowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=ax^2+bx+1\), gdzie \(a\) oraz \(b\) są pewnymi liczbami rzeczywistymi, takimi, że \(a\lt0\) i \(b\gt0\). Na jednym z rysunków A–D przedstawiono fragment wykresu tej funkcji.
Fragment wykresu funkcji \(f\) przedstawiono na rysunku:
Wyjaśnienie:
Jeżeli współczynnik \(a\) jest mniejszy od zera, to ramiona paraboli będą skierowane do dołu, czyli nasz wybór możemy już ograniczyć do wykresów z odpowiedzi B oraz D.
Kluczem do sukcesu jest dostrzeżenie, że wykresy z odpowiedzi B oraz D mają w innych miejscach swój wierzchołek. Funkcja B przyjmuje swoją największą wartość dla jakiegoś ujemnego argumentu, natomiast funkcja D swoją największą wartość przyjmuje dla dodatniego argumentu. Mówiąc bardziej matematycznie - w na wykresie B mamy sytuację, w której współrzędna wierzchołka \(p\lt0\), natomiast na wykresie D mamy \(p\gt0\).
Wiemy, że współrzędną \(p\) możemy opisać wzorem \(p=\frac{-b}{2a}\). Z treści zadania wynika, że współczynnik \(b\gt0\) (czyli jest dodatni). Skoro więc w liczniku mamy \(-b\), to licznik będzie ujemny. W mianowniku mamy \(2a\) i wiemy, że \(a\) jest ujemne. To oznacza, że mianownik też będzie ujemny. Iloraz dwóch ujemnych liczb daje wynik dodatni, co prowadzi nas do wniosku, że \(p\gt0\). Taką sytuację mamy na wykresie z odpowiedzi D i to ona będzie tą przez nas poszukiwaną.
Zadanie 15. (2pkt) Masa \(m\) leku \(L\) zażytego przez chorego zmienia się w organizmie zgodnie z zależnością wykładniczą \(m(t)=m_{0}\cdot(0,6)^{0,25t}\), gdzie:
\(m_{0}\) – masa (wyrażona w mg) przyjętej w chwili \(t=0\) dawki leku,
\(t\) – czas (wyrażony w godzinach) liczony od momentu \(t=0\) zażycia leku.
Zadanie 1.
Chory przyjął jednorazowo lek \(L\) w dawce \(200 mg\). Oblicz, ile mg leku \(L\) pozostanie w organizmie chorego po \(12\) godzinach od momentu przyjęcia dawki. Zapisz obliczenia.
Zadanie 2.
Liczby \(m(2,5)\), \(m(4,5)\), \(m(6,5)\) w podanej kolejności tworzą ciąg geometryczny. Oblicz iloraz tego ciągu. Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
1 .\(43,2mg\)
2. \(q=\sqrt{0,6}\)
Wyjaśnienie:
Rozwiązanie 1.
Z treści zadania wynika, że \(m_{0}=200\) oraz \(t=12\). Skoro tak, to podstawiając te dane do podanego wzoru, otrzymamy:
$$m(12)=200\cdot(0,6)^{0,25\cdot12} \\
m(12)=200\cdot(0,6)^3 \\
m(12)=200\cdot0,216 \\
m(12)=43,2$$
To oznacza, że w organizmie zostanie \(43,2mg\) leku.
Rozwiązanie 2.
Krok 1. Obliczenie wartości \(m(2,5)\) oraz \(m(4,5)\).
Do wyznaczenia ilorazu ciągu potrzebujemy znajomości dwóch wyrazów tego ciągu. Obliczmy zatem ile wynosi \(m(2,5)\) oraz \(m(4,5)\)
$$m(2,5)=m_{0}\cdot(0,6)^{0,25\cdot2,5} \\
m(2,5)=m_{0}\cdot(0,6)^{0,625}$$
$$m(4,5)=m_{0}\cdot(0,6)^{0,25\cdot4,5} \\
m(4,5)=m_{0}\cdot(0,6)^{1,125}$$
Krok 2. Obliczenie ilorazu ciągu geometrycznego.
Znając dwa sąsiednie wyrazu ciągu geometrycznego, możemy bez problemu obliczyć wartość ilorazu:
$$q=\frac{m(4,5)}{m(2,5)} \\
q=\frac{m_{0}\cdot(0,6)^{1,125}}{m_{0}\cdot(0,6)^{0,625}} \\
q=\frac{(0,6)^{1,125}}{(0,6)^{0,625}} \\
q=(0,6)^{1,125}:(0,6)^{0,625} \\
q=(0,6)^{1,125-0,625} \\
q=(0,6)^{0,5} \\
q=(0,6)^{\frac{1}{2}} \\
q=\sqrt{0,6}$$
Zadanie 18. (1pkt) Ciąg geometryczny \((a_{n})\) jest określony dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\). W tym ciągu \(a_{1}=3,75\) oraz \(a_{2}=-7,5\). Suma trzech początkowych wyrazów ciągu \((a_{n})\) jest równa:
A) \(11,25\)
B) \((-18,75)\)
C) \(15\)
D) \((-15)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie ilorazu ciągu geometrycznego.
Znamy wartości dwóch sąsiednich wyrazów ciągu, więc bez problemu możemy obliczyć iloraz:
$$q=\frac{a_{2}}{a_{1}} \\
q=\frac{-7,5}{3,75} \\
q=-2$$
Krok 2. Obliczenie wartości trzeciego wyrazu.
Do obliczenia sumy potrzebna nam będzie wartość \(a_{3}\). Możemy więc zapisać, że:
$$a_{3}=a_{2}\cdot q \\
a_{3}=(-7,5)\cdot(-2) \\
a_{3}=15$$
Krok 3. Obliczenie sumy trzech początkowych wyrazów.
Moglibyśmy oczywiście skorzystać ze specjalnego wzoru na sumę \(n\) początkowych wyrazów ciągu geometrycznego, ale skoro znamy wartości wszystkich interesujących nas wyrazów, to wystarczy je po prostu do siebie dodać, zatem:
$$S_{3}=a_{1}+a_{2}+a_{3} \\
S_{3}=3,75+(-7,5)+15 \\
S_{3}=11,25$$
Zadanie 20. (2pkt) Dany jest trójkąt, którego kąty mają miary \(30°\), \(45°\) oraz \(105°\). Długości boków trójkąta, leżących naprzeciwko tych kątów są równe – odpowiednio – \(a\), \(b\) oraz \(c\) (zobacz rysunek).
Uzupełnij zdanie. Wybierz dwie właściwe odpowiedzi spośród oznaczonych literami A–F i wpisz te litery w wykropkowanych miejscach.
Pole tego trójkąta poprawnie określają wyrażenia oznaczone literami:
$$......... \text{ oraz } .........$$
A. \(\frac{\sqrt{2}}{2}\cdot a\cdot c\)
B. \(\frac{1}{4}\cdot a\cdot c\)
C. \(\frac{\sqrt{2}}{4}\cdot a\cdot c\)
D. \(\frac{\sqrt{3}}{4}\cdot b\cdot c\)
E. \(\frac{1}{2}\cdot b\cdot c\)
F. \(\frac{1}{4}\cdot b\cdot c\)
Wyjaśnienie:
W tym zadaniu skorzystamy ze wzoru na pole trójkąta "z sinusem", czyli:
$$P=\frac{1}{2}\cdot a\cdot b\cdot sin\alpha$$
Istotne jest to, że w tym wzorze długości \(a\) oraz \(b\) to ramiona tworzące analizowany kąt \(\alpha\). Jeśli przyjrzymy się odpowiedziom, to zauważymy, że interesują nas tak naprawdę dwie sytuacje - ramiona \(a\) oraz \(c\) z kątem \(45°\) oraz ramiona \(b\) oraz \(c\) z kątem \(30°\). Z tablic trygonometrycznych możemy odczytać, że \(sin45°=\frac{\sqrt{2}}{2}\) oraz \(sin30°=\frac{1}{2}\), a skoro tak, to możemy zapisać dwa następujące wzory:
I wzór:
$$P=\frac{1}{2}\cdot a\cdot c\cdot sin45° \\
P=\frac{1}{2}\cdot a\cdot c\cdot\frac{\sqrt{2}}{2} \\
P=\frac{\sqrt{2}}{4}\cdot a\cdot c$$
II wzór:
$$P=\frac{1}{2}\cdot b\cdot c\cdot sin30° \\
P=\frac{1}{2}\cdot b\cdot c\cdot\frac{1}{2} \\
P=\frac{1}{4}\cdot b\cdot c$$
Zadanie 22. (1pkt) W trapezie \(ABCD\) o podstawach \(AB\) i \(CD\) przekątne przecinają się w punkcie \(E\) (zobacz rysunek).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Trójkąt \(ABE\) jest podobny do trójkąta \(CDE\).
Pole trójkąta \(ACD\) jest równe polu trójkąta \(BCD\).
Odpowiedź
1) PRAWDA
2) PRAWDA
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Pierwsze zdanie jest jak najbardziej prawdą i swoją drogą jest to własność, którą dość często wykorzystujemy w zadaniach z podobieństwa. Powiedzmy sobie jeszcze skąd wiemy, że te trójkąty są podobne. Wynika to z własności kątów naprzemianległych oraz wierzchołkowych, a także cechy kąt-kąt-kąt, a wszystko wyjaśni poniższy rysunek:
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
To zdanie jest prawdą. Podane trójkąty mają jednakową podstawę \(CD\) i gdybyśmy na tę podstawę puścili teraz wysokość jednego i drugiego trójkąta, to okaże się, że te wysokości będą jednakowej długości, bo będą to po prostu wysokości trapezu. Całość wyjaśni poniższy rysunek:
Zadanie 23. (1pkt) Na łukach \(AB\) i \(CD\) okręgu są oparte kąty wpisane \(ADB\) i \(DBC\), takie że \(|\sphericalangle ADB|=20°\) i \(|\sphericalangle DBC|=40°\) (zobacz rysunek). Cięciwy \(AC\) i \(BD\) przecinają się w punkcie \(K\).
Miara kąta \(DKC\) jest równa:
A) \(80°\)
B) \(60°\)
C) \(50°\)
D) \(40°\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Wyznaczenie miar kątów \(ACB\) oraz \(DAC\).
Kąt \(ACD\) jest oparty na tym samym łuku co znany nam kąt wpisany \(ADC\). Z własności kątów wpisanych opartych na tym samym łuku wynika, że ich miary będą jednakowe, stąd też \(|\sphericalangle ACD|=20°\).
Analogicznie jest w przypadku kąta \(DAC\), który jest oparty na tym samym łuku co znany nam kąt \(DBC\), zatem miary tych kątów także będą jednakowe, czyli \(|\sphericalangle DAC|=20°\)
Krok 2. Obliczenie miary kąta \(AKD\).
Spójrzmy na trójkąt \(AKD\). Znamy już miary dwóch kątów tego trójkąta, czyli \(20°\) oraz \(40°\). W takim razie, skoro suma miar kątów w trójkącie jest równa \(180°\), to kąt \(AKD\) ma miarę:
$$|\sphericalangle AKD|=180°-20°-40°=120°$$
Krok 3. Obliczenie miary kąta \(DKC\).
Kąt \(DKC\) jest kątem przyległym do kąta \(AKD\), a wiemy, że suma miar kątów przyległych jest równa \(180°\). W takim razie:
$$|\sphericalangle AKD|=180°-120°=60°$$
Zadanie 24. (1pkt) Pole trójkąta równobocznego \(T_{1}\) jest równe \(\dfrac{(1,5)^2\cdot\sqrt{3}}{4}\). Pole trójkąta równobocznego \(T_{2}\) jest równe \(\dfrac{(4,5)^2\cdot\sqrt{3}}{4}\).
Dokończ zdanie tak, aby było prawdziwe. Wybierz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Trójkąt \(T_{2}\) jest podobny do trójkąta \(T_{1}\) w skali:
Odpowiedź
A., ponieważ 2.
Wyjaśnienie:
Wzór na pole trójkąta równobocznego to \(P=\frac{a^2\sqrt{3}}{4}\). Z zapisanych w treści zadania pól wynika wprost, że w trójkącie \(T_{1}\) mamy bok \(a=1,5\), natomiast w trójkącie \(T_{2}\) mamy bok \(a=4,5\). Od razu więc widać, że skala podobieństwa tych trójkątów jest równa:
$$k=\frac{4,5}{1,5} \\
k=3$$
Musimy być jednak ostrożni przy zaznaczaniu poprawnej odpowiedzi. Ta skala podobieństwa jest oczywiście równa \(3\), ale nie dlatego, że bok drugiego trójkąta jest o \(3\) większy (jak sugeruje uzasadnienie numer \(3.\)), tylko dlatego, że ten bok jest \(3\) razy większy. Bardzo łatwo wpaść w pułapkę, ponieważ dość przypadkowo mamy zbieżność wyników, gdyż \(1,5+3=4,5\) oraz \(1,5\cdot3=4,5\).
Z własności trójkątów podobnych wiemy, że jeśli jakiś trójkąt jest podobny w skali \(k\), to jego pole powierzchni będzie \(k^2\) razy większe. W naszym przypadku stosunek pól \(T_{2}\) do \(T_{1}\) jest właśnie równy \(9\) (czyli \(3^2\)), co dobrze widać w poniższych obliczeniach:
$$\frac{T_{2}}{T_{1}}=\frac{\frac{(4,5)^2\cdot\sqrt{3}}{4}}{\frac{(1,5)^2\cdot\sqrt{3}}{4}} \\
\frac{T_{2}}{T_{1}}=\frac{(4,5)^2}{(1,5)^2} \\
\frac{T_{2}}{T_{1}}=3^2=9$$
To oznacza, że skala podobieństwa tych trójkątów jest równa \(3\), ponieważ pole trójkąta \(T_{2}\) jest \(9\) razy większe od pola trójkąta \(T_{1}\).
Zadanie 25. (1pkt) Pole równoległoboku \(ABCD\) jest równe \(40\sqrt{6}\). Bok \(AD\) tego równoległoboku ma długość \(10\), a kąt \(ABC\) równoległoboku ma miarę \(135°\) (zobacz rysunek).
Długość boku \(AB\) jest równa:
A) \(8\sqrt{3}\)
B) \(8\sqrt{2}\)
C) \(16\sqrt{2}\)
D) \(16\sqrt{3}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie wartości \(sin135°\).
W tym zadaniu skorzystamy ze wzoru na pole równoległoboku "z sinusem", czyli:
$$P=a\cdot b\cdot\sin\alpha$$
Widzimy więc, że za chwilę będziemy musieli podać wartość \(sin135°\), a tej nie znajdziemy w tablicach trygonometrycznych. Chcąc się dowiedzieć ile jest równy \(sin135°\), musimy skorzystać ze wzorów redukcyjnych, np.:
$$sin(90°+\alpha)=cos\alpha$$
Moglibyśmy więc zapisać, że:
$$sin135°=sin(90°+45°)=cos45°$$
Z tablic trygonometrycznych możemy odczytać, że \(cos45°=\frac{\sqrt{2}}{2}\), co prowadzi nas do wniosku, że \(sin135°=\frac{\sqrt{2}}{2}\).
Krok 2. Obliczenie długości boku \(AB\).
Teraz możemy już skorzystać z zapisanego wcześniej wzoru na pole równoległoboku. Długość boku \(AB\) (którą oznaczymy sobie jako \(a\)) jest jedyną niewiadomą w naszym zapisie, zatem:
$$40\sqrt{6}=a\cdot10\cdot\sin135° \\
4\sqrt{6}=a\cdot\frac{\sqrt{2}}{2} \quad\bigg/\cdot2 \\
8\sqrt{6}=a\cdot\sqrt{2} \\
a=\frac{8\sqrt{6}}{\sqrt{2}} \\
a=\frac{8\cdot\sqrt{3}\cdot\sqrt{2}}{\sqrt{2}} \\
a=8\sqrt{3}$$
Zadanie 26. (1pkt) Funkcja liniowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=-x+1\). Funkcja \(g\) jest liniowa. W prostokątnym układzie współrzędnych wykres funkcji \(g\) przechodzi przez punkt \(P=(0,-1)\) i jest prostopadły do wykresu funkcji \(f\).
Wzorem funkcji \(g\) jest:
A) \(g(x)=x+1\)
B) \(g(x)=-x-1\)
C) \(g(x)=-x+1\)
D) \(g(x)=x-1\)
Wyjaśnienie:
Aby wykresy dwóch funkcji liniowych były względem siebie prostopadłe, iloczyn ich współczynników kierunkowych \(a\) musi być równy \(-1\). Widzimy, że w funkcji \(f(x)\) współczynnik \(a=-1\) (ponieważ przed iksem stoi jedynie minus). To oznacza, że współczynnik \(a\) funkcji \(g(x)\) musi być równy \(1\), ponieważ \(1\cdot(-1)=-1\). To prowadzi nas do wniosku, że funkcja \(g(x)\) musi wyrażać się wzorem \(g(x)=x+b\).
Nie znamy jeszcze wartości współczynnika \(b\). Wiemy jednak, że wykres funkcji \(g\) przechodzi przez punkt \(P=(0,-1)\), który to punkt znajduje się na osi \(Oy\). Z własności współczynnika \(b\) funkcji liniowej wynika, że skoro wykres przecina oś \(Oy\) dla \(y=-1\), to tym samym \(b=-1\).
W takim razie wyszło nam, że funkcję \(g\) możemy opisać wzorem \(g(x)=x+(-1)\), czyli \(g(x)=x-1\).
Zadanie 27. (1pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x,y)\) punkty \(A=(-1,5)\) oraz \(B=(3,-3)\) są przeciwległymi wierzchołkami kwadratu \(ABCD\). Pole kwadratu \(ABCD\) jest równe:
A) \(8\sqrt{10}\)
B) \(16\sqrt{5}\)
C) \(40\)
D) \(80\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie długości odcinka \(AB\).
Skorzystamy ze wzoru na długość odcinka w układzie współrzędnych, ponieważ znamy współrzędne punktów \(A\) oraz \(B\).
$$|AB|=\sqrt{(x_{B}-x_{A})^2+(y_{B}-y_{A})^2}$$
Podstawiając do tego wzoru współrzędne punktów \(A\) oraz \(B\), otrzymamy:
$$|AB|=\sqrt{(3-(-1))^2+(-3-5)^2} \\
|AB|=\sqrt{4^2+(-8)^2} \\
|AB|=\sqrt{16+64} \\
|AB|=\sqrt{80}$$
W otrzymanym wyniku możemy się jeszcze pokusić o wyłączenie czynnika przed znak pierwiastka, rozpisując całość jako:
$$\sqrt{80}=\sqrt{16\cdot5}=4\sqrt{5}$$
Nie mniej jednak, jak się za chwilę okaże, postać \(\sqrt{80}\) będzie wygodniejsza do dalszych obliczeń.
Krok 2. Obliczenie długości boku kwadratu.
Z własności przekątnych kwadratów wiemy, że kwadrat o boku \(a\) ma przekątną o długości \(a\sqrt{2}\), zatem skoro nasza przekątna ma długość \(\sqrt{80}\), to możemy zapisać, że:
$$a\sqrt{2}=\sqrt{80} \\
a=\sqrt{40}$$
Krok 3. Obliczenie pola kwadratu.
Pole kwadratu o boku \(a=\sqrt{40}\), jest równe:
$$P=a^2 \\
P=(\sqrt{40})^2 \\
P=40$$
Zadanie 28. (1pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x,y)\) dane są punkty \(A=(1,7)\) oraz \(P=(3,1)\). Punkt \(P\) dzieli odcinek \(AB\) tak, że \(|AP|:|PB|=1:3\). Punkt \(B\) ma współrzędne:
A) \((9,-5)\)
B) \((9,-17)\)
C) \((7,-11)\)
D) \((5,-5)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Sytuacja z treści zadania wygląda mniej więcej w ten sposób:
Kluczem do sukcesu będzie dostrzeżenie, że zadanie można oprzeć na obliczaniu środków odcinków. Punkt \(P\) jest środkiem odcinka \(AS\) (znamy współrzędne \(A\) oraz \(P\), więc tak właśnie wyliczymy \(S\)), a jak już poznamy współrzędne punktu \(S\), to ponownie skorzystamy ze wzoru na środek odcinka i obliczymy współrzędne punktu \(B\).
Krok 2. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(S\).
Spójrzmy najpierw na odcinek \(AS\), którego środkiem będzie punkt \(P\). W zadaniu skorzystamy ze wzoru na środek odcinka, czyli:
$$P=\left(\frac{x_{A}+x_{S}}{2};\frac{y_{A}+y_{S}}{2}\right)$$
Znamy współrzędne \(P\) środka odcinka oraz znamy też współrzędne punktu \(A\), więc możemy wyznaczyć poszukiwane współrzędne punktu \(S\). Dla lepszej przejrzystości obliczeń możemy obliczyć oddzielnie współrzędne \(x_{S}\) oraz \(y_{S}\), zatem:
$$x_{P}=\frac{x_{A}+x_{S}}{2} \\
3=\frac{1+x_{S}}{2} \\
6=1+x_{S} \\
x_{S}=5$$
$$y_{P}=\frac{y_{A}+y_{S}}{2} \\
1=\frac{7+y_{S}}{2} \\
2=7+y_{S} \\
y_{S}=-5$$
To oznacza, że \(S=(5;-5)\).
Krok 3. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(B\).
Teraz spoglądamy na odcinek \(AB\), którego środkiem jest nasz wyznaczony przed chwilą punkt \(S\). Analogicznie więc do poprzedniego kroku, korzystamy ze wzoru na środek odcinka i wyznaczamy w ten sposób współrzędne punktu \(B\):
$$x_{S}=\frac{x_{A}+x_{B}}{2} \\
5=\frac{1+x_{B}}{2} \\
10=1+x_{B} \\
x_{B}=9$$
$$y_{S}=\frac{y_{A}+y_{B}}{2} \\
-5=\frac{7+y_{B}}{2} \\
-10=7+y_{B} \\
y_{B}=-17$$
To oznacza, że \(B=(9;-17)\).
Zadanie 29. (2pkt) Dany jest ostrosłup, którego podstawą jest kwadrat o boku \(6\). Jedna z krawędzi bocznych tego ostrosłupa ma długość \(12\) i jest prostopadła do płaszczyzny podstawy.
Zadanie 1.
Uzupełnij zdanie. Wpisz odpowiednią wartość liczbową w wykropkowanym miejscu.
Objętość tego ostrosłupa jest równa \(...........\)
Zadanie 2.
Tangens kąta nachylenia najdłuższej krawędzi bocznej tego ostrosłupa do płaszczyzny podstawy jest równy:
A. \(\sqrt{2}\)
B. \(\frac{\sqrt{6}}{3}\)
C. \(\frac{\sqrt{2}}{3}\)
D. \(\frac{\sqrt{3}}{3}\)
Odpowiedź
1. \(V=144\)
2. A.
Wyjaśnienie:
Rozwiązanie 1.
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Jest to ostrosłup, którego jedna z krawędzi bocznych jest prostopadła do płaszczyzny, czyli ta bryła musi wyglądać w następujący sposób:
To prowadzi nas do bardzo ważnego wniosku - krawędź boczna o długości \(12\) jest jednocześnie wysokością tego ostrosłupa.
Krok 2. Obliczenie objętości ostrosłupa.
Ustaliliśmy już, że w podstawie mamy kwadrat o boku \(a=6\), natomiast wysokość tego ostrosłupa to \(H=12\). W takim razie:
$$V=\frac{1}{3}P_{p}\cdot H \\
V=\frac{1}{3}\cdot6^2\cdot 12 \\
V=\frac{1}{3}\cdot36\cdot12 \\
V=12\cdot12 \\
V=144$$
Rozwiązanie 2.
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Na początek musimy ustalić, która to krawędź będzie tą najdłuższą i gdzie jest kąt nachylenia tej krawędzi do płaszczyzny. Wszystko wyjaśnia poniższy rysunek:
Krok 2. Obliczenie długości przekątnej podstawy.
Do obliczenia tangensa potrzebujemy długości dolnej przyprostokątnej zaznaczonego na rysunku trójkąta prostokątnego i widzimy, że jest to jednocześnie przekątna kwadratu o boku \(6\), który znajduje się w podstawie. Z własności kwadratów wiemy, że przekątna kwadratu o boku \(a\) ma przekątną o długości \(a\sqrt{2}\), zatem nasza przekątna ma długość \(d=6\sqrt{2}\).
Krok 3. Obliczenie tangensa nachylenia krawędzi do płaszczyzny.
Tangens odpowiada stosunkowi obydwu przyprostokątnych w trójkącie prostokątnym, zatem zgodnie z rysunkiem możemy zapisać, że:
$$tg\alpha=\frac{H}{d} \\
tg\alpha=\frac{12}{6\sqrt{2}} \\
tg\alpha=\frac{12\cdot\sqrt{2}}{6\sqrt{2}\cdot\sqrt{2}} \\
tg\alpha=\frac{12\sqrt{2}}{6\cdot2} \\
tg\alpha=\frac{12\sqrt{2}}{12} \\
tg\alpha=\sqrt{2}$$
Zadanie 30. (1pkt) Dany jest graniastosłup prawidłowy sześciokątny \(ABCDEFA'B'C'D'E'F\), w którym krawędź podstawy ma długość \(5\). Przekątna \(AD'\) tego graniastosłupa jest nachylona do płaszczyzny podstawy pod kątem \(45°\) (zobacz rysunek).
Pole ściany bocznej tego graniastosłupa jest równe:
A) \(12,5\)
B) \(25\)
C) \(50\)
D) \(100\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie długości przekątnej \(AD\).
Zaznaczona na rysunku przekątna \(AD\) jest tak zwaną dłuższą przekątną sześciokąta. Długość takich przekątnych jest dwa razy większa niż boku sześciokąta, co dobrze widać na poniższym szkicu:
To prowadzi nas do wniosku, że:
$$|AD|=2\cdot5 \\
|AD|=10$$
Krok 2. Obliczenie wysokości graniastosłupa.
Spójrzmy na trójkąt \(ADD'\). Jest to trójkąt prostokątny, którego jednym z kątów ostrych jest kąt o mierze \(45°\). W takim razie jest to klasyczny trójkąt prostokątny równoramienny o kątach \(45°, 45°, 90°\). Przyprostokątne w takich trójkątach mają jednakową miarę, stąd też możemy zapisać, że \(|DD'|=10\).
Krok 3. Obliczenie pola ściany bocznej.
Ściana boczna jest prostokątem o wymiarach \(5\times10\), stąd też jej pole powierzchni będzie równe:
$$P=5\cdot10 \\
P=50$$
Zadanie 32. (2pkt) Ze zbioru ośmiu kolejnych liczb naturalnych – od \(1\) do \(8\) – losujemy kolejno bez zwracania dwa razy po jednej liczbie. Niech \(A\) oznacza zdarzenie polegające na tym, że suma wylosowanych liczb jest dzielnikiem liczby \(8\). Oblicz prawdopodobieństwo zdarzenia \(A\).
Odpowiedź
\(P(A)=\frac{1}{7}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie liczby wszystkich zdarzeń elementarnych.
Losujemy dwie liczby spośród ośmiu, ale losowanie odbywa się bez zwracania. To oznacza, że w pierwszym losowaniu wybieramy spośród ośmiu liczb, ale już w drugim tylko spośród siedmiu. W takim razie, zgodnie z regułą mnożenia, wszystkich zdarzeń elementarnych będziemy mieć
$$|Ω|=8\cdot7=56$$
Krok 2. Obliczenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Zdarzeniem sprzyjającym jest wylosowanie liczb, których suma jest dzielnikiem liczby \(8\). Dzielnikami tej liczby są \(1, 2, 4\) oraz \(8\). Sumy równej \(1\) oraz \(2\) nie uda nam się uzyskać w żaden sposób. Sumę równą \(4\) otrzymamy losując pary:
$$(1;3), (3;1)$$
Wariantu \((2;2)\) nie rozważamy, bo nie da się wylosować dwóch czwórek. Sumę równą \(8\) otrzymamy losując pary:
$$(1;7), (2;6), (3;5), \\
(5;3), (6;2), (7;1)$$
Wariantu \((4;4)\) nie rozważamy, bo nie da się wylosować dwóch czwórek. W związku z tym zdarzeń sprzyjających mamy \(|A|=2+6=8\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{8}{56}=\frac{1}{7}$$
Zadanie 33. (4pkt) Działka ma kształt trapezu. Podstawy \(AB\) i \(CD\) tego trapezu mają długości \(|AB|=400m\) oraz \(|CD|=100 m\). Wysokość trapezu jest równa \(75 m\), a jego kąty \(DAB\) i \(ABC\) są ostre. Z działki postanowiono wydzielić plac w kształcie prostokąta z przeznaczeniem na parking. Dwa z wierzchołków tego prostokąta mają leżeć na podstawie \(AB\) tego trapezu, a dwa pozostałe – \(E\) oraz \(F\) – na ramionach \(AD\) i \(BC\) trapezu (zobacz rysunek).
Wyznacz długości boków prostokąta, dla których powierzchnia wydzielonego placu będzie największa. Wyznacz tę największą powierzchnię. Zapisz obliczenia.
Wskazówka:
Aby powiązać ze sobą wymiary prostokąta, skorzystaj z tego, że pole trapezu \(ABCD\) jest sumą pól trapezów \(ABFE\) oraz \(EFCD\): \(P_{ABCD}=P_{ABFE}+P_{EFCD}\).
Odpowiedź
Wymiary to \(200\times50\), natomiast pole to \(P=10000\).
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Jeśli oznaczymy boki prostokąta jako \(x\) oraz \(y\) to powstanie nam taka oto sytuacja:
Krok 2. Obliczenie pola trapezu \(ABCD\).
Na początek obliczmy pole trapezu \(ABCD\). Mamy wszystkie potrzebne dane, ponieważ \(a=400\), \(b=100\) oraz \(h=75\), zatem:
$$P_{ABCD}=\frac{1}{2}\cdot(a+b)\cdot h \\
P_{ABCD}=\frac{1}{2}\cdot(400+100)\cdot75 \\
P_{ABCD}=\frac{1}{2}\cdot500\cdot75 \\
P_{ABCD}=250\cdot75 \\
P_{ABCD}=18750$$
Krok 3. Zapisanie równań.
Musimy teraz skorzystać ze wskazówki zapisanej pod zadaniem, czyli z podpowiedzi, że powinniśmy skorzystać ze wzoru \(P_{ABCD}=P_{ABFE}+P_{EFCD}\).
Trapez \(ABFE\) będzie mieć podstawy o długości \(a=400\) oraz \(b=x\), natomiast wysokość to \(h=y\). Jego pole zapisalibyśmy więc jako:
$$P_{ABFE}=\frac{1}{2}\cdot(400+x)\cdot y \\
P_{ABFE}=(200+\frac{1}{2}x)\cdot y \\
P_{ABFE}=200y+\frac{1}{2}xy$$
Trapez \(EFCD\) będzie mieć podstawy o długości \(a=x\) oraz \(y=100\), natomiast wysokość to \(h=75-y\). Jego pole zapisalibyśmy więc jako:
$$P_{EFCD}=\frac{1}{2}\cdot(x+100)\cdot(75-y) \\
P_{EFCD}=(\frac{1}{2}x+50)\cdot(75-y) \\
P_{EFCD}=\frac{75}{2}x-\frac{1}{2}xy+3750-50y$$
Wiemy też, że pole trapezu \(ABCD\) jest równe \(18750\), zatem podstawiając te wszystkie informacje do wzoru \(P_{ABCD}=P_{ABFE}+P_{EFCD}\), powstanie nam takie oto równanie:
$$18750=\left(200y+\frac{1}{2}xy\right)+\left(\frac{75}{2}x-\frac{1}{2}xy+3750-50y\right) \\
18750=200y+\frac{75}{2}x+3750-50y \\
15000=150y+\frac{75}{2}x \\
150y=15000-\frac{75}{2}x \quad\bigg/\cdot\frac{1}{150} \\
y=100-\frac{75}{300}x \\
y=-\frac{1}{4}x+100$$
Dodatkowo możemy od razu zapisać, że pole prostokąta wyznaczymy ze wzoru:
$$P=x\cdot y$$
Krok 4. Zapisanie wzoru funkcji \(P(x)\).
Kluczem do sukcesu przy tego typu zadaniach jest poprawne zapisanie pola powierzchni w postaci funkcji z jedną zmienną, czyli zmienną \(x\). Podstawiając \(y=-\frac{1}{4}x+100\) do równania \(P=x\cdot y\), otrzymamy:
$$P=x\cdot\left(-\frac{1}{4}x+100\right) \\
P=-\frac{1}{4}x^2+100x$$
Otrzymaliśmy informację, że pole powierzchni prostokąta można opisać wzorem \(P=-\frac{1}{4}x^2+100x\). W ten sposób udało nam się zapisać wzór na pole z użyciem tylko jednej niewiadomej. Teraz całość możemy potraktować jak funkcję kwadratową (dla jakiejś wartości \(x\) otrzymamy konkretne pole \(P\)). Zapisalibyśmy więc, że \(P(x)=-\frac{1}{4}x^2+100x\).
Krok 5. Wyznaczenie współrzędnych wierzchołka paraboli.
Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola. Tutaj parabola będzie mieć ramiona skierowane do dołu, ponieważ współczynnik \(a=-\frac{1}{4}\). Sytuacja będzie więc wyglądać następująco (zwróć uwagę, że na pionowej osi nie mamy \(y\), tylko pole \(P\)):
Chcemy się dowiedzieć, dla jakiego \(x\) to pole \(P\) będzie największe, a wiemy, że parabola skierowana ramionami do dołu osiągnie swoją największą wartość w wierzchołku. Obliczmy zatem dla jakiej długości \(x\) ta największa wartość jest przyjmowana, a pomoże nam w tym wzór na współrzędną \(x_{W}\) wierzchołka paraboli:
$$x_{W}=\frac{-b}{2a} \\
x_{W}=\frac{-100}{2\cdot\left(-\frac{1}{4}\right)} \\
x_{W}=\frac{-100}{-\frac{1}{2}} \\
x_{W}=200$$
Krok 6. Wyznaczenie długości drugiego boku prostokąta i obliczenie pola powierzchni.
Wyliczyliśmy, że pole powierzchni będzie największe gdy jeden z boków prostokąta będzie miał długość \(x=200\). Zgodnie z treścią zadania, musimy jeszcze obliczyć długość drugiego boku, zatem korzystając z wcześniej zapisanego równania \(y=-\frac{1}{4}x+100\), otrzymamy:
$$y=-\frac{1}{4}\cdot200+100 \\
y=-50+100 \\
y=50$$
To oznacza, że pole naszego prostokąta będzie równe:
$$P=200\cdot50 \\
P=10000$$