Matura próbna z matematyki (poziom podstawowy) - Operon 2011
Zadanie 8. (1pkt) Dziedziną funkcji \(f(x)=\begin{cases}-2x+1,\quad \text{gdy } x\lt 1\\-x,\quad \text{gdy } 1\le x\le 4 \end{cases}\) jest zbiór:
A. \((-\infty,4\rangle\)
B. \(\langle1,4\rangle\)
C. \(\langle0,4\rangle\)
D. \((-\infty,1)\)
Wyjaśnienie:
Musimy spojrzeć na zapisy, które znajdują po słowie "gdy". Funkcja ta opisana jest jednym wzorem dla argumentów mniejszych od \(1\) oraz drugim wzorem dla argumentów od \(1\) do \(4\) włącznie. Można więc powiedzieć, że funkcja ta przyjmuje jakąś wartość dla każdego argumentu mniejszego lub równego \(4\), zatem dziedziną funkcji będzie przedział:
$$x\in(-\infty,4\rangle$$
Zadanie 18. (1pkt) Mediana danych: \(-4, 2, 6, 0, 1\) jest równa:
A. \(6\)
B. \(0\)
C. \(2,5\)
D. \(1\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Uporządkowanie wszystkich liczb.
Aby obliczyć medianę musimy na początku uporządkować liczby w kolejności od najmniejszej do największej, zatem:
$$-4,0,1,2,6$$
Krok 2. Wyznaczenie mediany.
Mamy pięć liczb, czyli jest to nieparzysta ilość wyrazów. To oznacza, że medianą jest po prostu środkowy wyraz (czyli w tym przypadku trzeci), zatem \(m=1\).
Zadanie 22. (1pkt) Trapez jest prostokątny. Trójkąty podobne \(ABD\) i \(CBD\) są równoramienne.
Obwód trapezu jest równy:
A. \(4+2\sqrt{2}\)
B. \(2\sqrt{2}\)
C. \(4+\sqrt{2}\)
D. \(4\)
Wyjaśnienie:
Z treści zadania można wyciągnąć informację, że obydwa trójkąty są równoramienne, a w zasadzie to muszą być i równoramienne i prostokątne, bo trapez jest prostokątny więc \(|\sphericalangle DAB|=90°\). Dzięki tej obserwacji będziemy mogli poobliczać długości poszczególnych boków stosując albo własności trójkątów o kątach \(45°, 45°, 90°\) (bo takie kąty występują zawsze w trójkątach prostokątnych równoramiennych), albo stosując Twierdzenie Pitagorasa, albo wykorzystując własności trójkątów podobnych.
Krok 1. Obliczenie długości boków \(BC\) oraz \(CD\).
Jeżeli trójkąt \(CBD\) jest równoramienny to znaczy, że \(|BD|=|BC|=\sqrt{2}\). W ten oto sposób jesteśmy w stanie obliczyć także długość boku \(|DC|\) korzystając z Twierdzenia Pitagorasa:
$$(\sqrt{2})^2+(\sqrt{2})^2=|DC|^2 \\
2+2=|DC|^2 \\
|DC|^2=4 \\
|DC|=2 \quad\lor\quad |DC|=-2$$
Wartość ujemną oczywiście odrzucamy, zatem \(|DC|=2\).
Krok 2. Obliczenie długości boków \(AB\) oraz \(AD\).
Spójrzmy na trójkąt \(ABD\). Odcinki \(AB\) oraz \(AD\) mają jednakową miarę. Także tutaj do ich obliczenia możemy zastosować własności trójkątów o kątach \(45°, 45°, 90°\) (wiedząc że przeciwprostokątna jest równa \(\sqrt{2}\) bez problemu możemy stwierdzić, że w takim razie przyprostokątne mają długość \(1\)), ale jeśli nie dostrzegliśmy że to jest akurat taki trójkąt o charakterystycznych kątach, to możemy ułożyć prostą proporcję, korzystając z informacji że są to trójkąty podobne:
$$\frac{|DC|}{|DB|}=\frac{|DB|}{|AD|} \\
\frac{2}{\sqrt{2}}=\frac{\sqrt{2}}{|AD|}$$
Mnożąc na krzyż otrzymamy
$$2=2|AD| \\
|AD|=1$$
Skoro odcinki \(AD\) oraz \(AB\) mają jednakową miarę, to możemy zapisać, że \(|AD|=1\) oraz \(|AB|=1\).
Krok 3. Obliczenie obwodu trapezu.
Znamy już wszystkie długości boków, zatem:
$$Obw=2+\sqrt{2}+1+1=4+\sqrt{2}$$
Zadanie 26. (2pkt) Napisz równanie prostej równoległej do prostej o równaniu \(-3x+y-4=0\) i przechodzącej przez punkt \(P=(-1,-4)\).
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie równania w postaci kierunkowej.
Na początek przekształćmy to równanie do postaci kierunkowej, czyli postaci \(y=ax+b\):
$$-3x+y-4=0 \\
y=3x+4$$
Krok 2. Ustalenie postaci prostej równoległej.
Aby dwie proste były względem siebie równoległe, to ich współczynnik kierunkowy \(a\) musi być jednakowy. W naszym przypadku \(a=3\), zatem i nasza prosta równoległa musi mieć taki współczynnik, a to oznacza, że możemy ją opisać wzorem \(y=3x+b\).
Krok 3. Wyznaczenie współczynnika \(b\) prostej równoległej.
Teraz naszym celem jest poznanie współczynnika \(b\), a w tym celu do równania \(y=3x+b\) podstawimy współrzędne punktu \(P=(-1,-4)\), otrzymując:
$$-4=3\cdot(-1)+b \\
-4=-3+b \\
b=-1$$
Krok 4. Zapisanie równania prostej równoległej.
Znamy już wartości współczynników \(a\) oraz \(b\) więc możemy zapisać, że nasza prosta równoległa przyjmuje wzór \(y=3x-1\).
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz, że prosta równoległa będzie opisana wzorem \(y=3x+b\) (patrz: Krok 2.).
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 27. (2pkt) W trójkącie prostokątnym jedna z przyprostokątnych ma długość \(a\). Kąt ostry przy tym boku ma miarę \(α\). Wykaż, że \(sinα+cosα\gt1\).
Odpowiedź
Udowodniono rozpisując wartości sinusa i cosinusa.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Krok 2. Rozpisanie wartości \(sinα+cosα\).
Korzystając z oznaczeń na rysunku spróbujmy rozpisać sinusa i cosinusa:
$$sinα+cosα=\frac{b}{c}+\frac{a}{c}=\frac{a+b}{c}$$
Krok 3. Zakończenie dowodzenia.
Z własności trójkątów wiemy, że najdłuższym bokiem trójkąta prostokątnego jest jego przeciwprostokątna. Wiemy też, że aby trójkąt mógł w ogóle zaistnieć, to suma jego dwóch krótszych boków musi być większa od najdłuższego boku trójkąta. To oznacza, że \(a+b\gt c\). Patrząc się na otrzymane w kroku drugim wyrażenie \(\frac{a+b}{c}\) możemy stwierdzić, że licznik tego ułamka jest na pewno większy od mianownika, a skoro tak, to wartość tego ułamka musi być większa od \(1\), co należało udowodnić.
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz, że \(sinα+cosα\) jest równe \(\frac{a+b}{c}\) (patrz: Krok 2.), ale nie wyciągniesz z tego żadnego końcowego wniosku.
2 pkt
• Gdy przeprowadzisz pełne dowodzenie.
Zadanie 28. (2pkt) Wykaż, że przekątna prostopadłościanu o krawędziach długości \(a,b,c\) ma długość \(\sqrt{a^2+b^2+c^2}\).
Odpowiedź
Udowodniono korzystając z Twierdzenia Pitagorasa.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Krok 2. Obliczenie długości przekątnej podstawy prostopadłościanu.
Do wyznaczenia długości przekątnej bryły potrzebna nam będzie długość przekątnej podstawy, którą wyznaczymy korzystając z Twierdzenia Pitagorasa. Prostopadłościan ma krawędzie długości \(a\) oraz \(b\), zatem:
$$a^2+b^2=d^2 \\
d=\sqrt{a^2+b^2}$$
Krok 3. Obliczenie długości przekątnej prostopadłościanu.
Znamy wyrażenie opisujące długość przekątnej podstawy, wiemy że wysokość prostopadłościanu jest równa \(c\), zatem ponownie korzystając z Twierdzenia Pitagorasa możemy zapisać, że:
$$d^2+c^2=s^2 \\
(\sqrt{a^2+b^2})^2+c^2=s^2 \\
s^2=a^2+b^2+c^2 \\
s=\sqrt{a^2+b^2+c^2}$$
Otrzymany wynik jest dokładnie tym co znalazło się w treści zadania, zatem dowodzenie możemy uznać za zakończone.
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz, długość przekątnej podstawy jako \(d=\sqrt{a^2+b^2}\) (patrz: Krok 2.).
2 pkt
• Gdy przeprowadzisz pełne dowodzenie.
Zadanie 29. (2pkt) Rozwiąż nierówność \(x^2+5x\le6\).
Odpowiedź
\(x\in\langle-6;1\rangle\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Doprowadzenie nierówności do postaci ogólnej.
Zanim zaczniemy liczyć deltę, to musimy przenieść wszystkie wyrazy na lewą stronę, doprowadzając nierówność do postaci ogólnej, zatem:
$$x^2+5x\le6 \\
x^2+5x-6\le0$$
Krok 2. Obliczenie miejsc zerowych wielomianu.
Współczynniki: \(a=1,\;b=5,\;c=-6\)
$$Δ=b^2-4ac=5^2-4\cdot1\cdot(-6)=25-(-24)=25+24=49 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{49}=7$$
$$x_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-5-7}{2\cdot1}=\frac{-12}{2}=-6 \\
x_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-5+7}{2\cdot1}=\frac{2}{2}=1$$
Krok 3. Szkicowanie wykresu paraboli.
Z racji tego, iż współczynnik kierunkowy \(a\) jest dodatni, to parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry. Zaznaczamy więc na osi wyznaczone miejsca zerowe \(x=-6\) oraz \(x=1\) (kropki będą zamalowane, bo w nierówności wystąpił znak \(\le\)) i rysujemy parabolę:
Krok 4. Odczytanie rozwiązania.
Interesują nas wyniki mniejsze lub równe zero, zatem interesuje nas to co znalazło się pod osią (wraz z zamalowanymi kropkami). To oznacza, że rozwiązaniem tej nierówności jest przedział:
$$x\in\langle-6;1\rangle$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy wyznaczysz miejsca zerowe, a w dalszej części zadania popełnisz błędy (patrz: Krok 2.).
ALBO
• Gdy błędnie wyznaczysz miejsca zerowe funkcji (np. w wyniku błędu rachunkowego przy liczeniu delty), ale dalszy tok rozwiązywania będzie poprawny.
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik (w postaci zapisanego przedziału lub w formie graficznej).
Zadanie 30. (2pkt) Wiadomo, że \(A\) i \(B\) są takimi zdarzeniami losowymi zawartymi w \(Ω\), że \(P(A)=0,7\), \(P(B)=0,6\) i \(P(A\cup B)=0,8\). Oblicz \(P(A\cap B)\).
Odpowiedź
\(P(A\cap B)=0,5\)
Wyjaśnienie:
Aby rozwiązać to zadanie musimy ułożyć następujące równanie:
$$P(A\cup B)=P(A)+P(B)-P(A\cap B) \\
0,8=0,7+0,6-P(A\cap B) \\
0,8=1,3-P(A\cap B) \\
-0,5=-P(A\cap B) \\
P(A\cap B)=0,5$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy zapiszesz, że \(P(A\cup B)=0,7+0,6-P(A\cap B)\).
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 31. (2pkt) Przekątna równoległoboku ma długość \(10\) cm i tworzy z krótszym bokiem kąt prosty, a z dłuższym bokiem kąt \(30°\). Oblicz długość krótszego boku tego równoległoboku.
Odpowiedź
\(x=\frac{10\sqrt{3}}{3}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Krok 2. Ułożenie i rozwiązanie równania.
Tak naprawdę cała trudność zadania opiera się na tym, by poprawnie zapisać równanie korzystając z funkcji trygonometrycznych. Korzystając z tangensa możemy zapisać, że:
$$tg30°=\frac{x}{10} \\
\frac{\sqrt{3}}{3}=\frac{x}{10} \\
x=\frac{10\sqrt{3}}{3}$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy sporządzisz rysunek pomocniczy (patrz: Krok 1.) oraz zapiszesz, że \(tg30°=\frac{x}{10}\) (patrz: Krok 2.).
2 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 32. (4pkt) Okrąg wpisany w trójkąt prostokątny \(ABC\) jest styczny do przeciwprostokątnej \(AB\) w punkcie \(K\). Wiadomo, że \(|AK|=4\) i \(|KB|=6\). Oblicz promień tego okręgu.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Korzystając z informacji z treści zadania oraz z własności stycznych do okręgu możemy sporządzić następujący szkic:
Krok 2. Ułożenie równania.
Skoro jest to trójkąt prostokątny, to możemy zgodnie z Twierdzeniem Pitagorasa zapisać, że:
$$(r+4)^2+(r+6)^2=10^2 \\
r^2+8r+16+r^2+12r+36=100 \\
2r^2+20r+52=100 \\
2r^2+20r-48=0 \quad\bigg/:2 \\
r^2+10r-24=0$$
Dzielenie przez \(2\) nie jest koniecznością, ale dzięki temu potem pracujemy na mniejszych liczbach. Finalnie wynik wyjdzie ten sam.
Krok 3. Rozwiązanie powstałego równania kwadratowego.
Współczynniki: \(a=1,\;b=10,\;c=-24\)
$$Δ=b^2-4ac=10^2-4\cdot1\cdot(-24)=100-(-96)=100+96=196 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{196}=14$$
$$r_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-10-14}{2\cdot1}=\frac{-24}{2}=-12 \\
r_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-10+14}{2\cdot1}=\frac{4}{2}=2$$
Promień nie może być ujemny, zatem jedynym pasującym nam rozwiązaniem jest \(r=2\).
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy brakuje jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy sporządzisz rysunek pomocniczy (patrz: Krok 1.).
2 pkt
• Gdy korzystając z Twierdzenia Pitagorasa zapiszesz, że \((r+4)^2+(r+6)^2=10^2\) (patrz: Krok 2.).
3 pkt
• Gdy otrzymasz postać ogólną równania kwadratowego (patrz: Krok 2.).
4 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 33. (4pkt) Rzucamy dwukrotnie kostką do gry. Jakie jest prawdopodobieństwo tego, że liczba oczek otrzymana w pierwszym rzucie jest większa od liczby oczek otrzymanej w drugim rzucie?
Odpowiedź
\(P(A)=\frac{5}{12}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ustalenie liczby wszystkich możliwych zdarzeń elementarnych.
Na każdej kostce może wypaść jeden z sześciu wyników, a skoro rzucamy niezależnie dwoma kostkami, to liczba wszystkich kombinacji będzie równa \(|Ω|=6\cdot6=36\).
Krok 2. Ustalenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Sprzyjającymi zdarzeniami są wszystkie te sytuacje w których w pierwszym rzucie otrzymaliśmy wynik większy niż w rzucie drugim. Nie musimy tu zbytnio komplikować sobie sprawy, wystarczy że po prostu wypiszemy te zdarzenia:
$$(2,1) \\
(3;1), (3;2) \\
(4;1), (4;2), (4;3) \\
(5;1), (5;2), (5;3), (5;4) \\
(6;1), (6;2), (6;3), (6;4), (6;5) \\$$
To oznacza, że \(15\) przypadków spełnia warunki zadania, stąd też możemy napisać, że \(|A|=15\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
Prawdopodobieństwo obliczymy korzystając ze wzoru:
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{15}{36}=\frac{5}{12}$$
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy nie wykonasz jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
ALBO
• Gdy wykonasz wszystkie kroki, ale otrzymasz wynik większy od \(1\).
1 pkt
• Gdy obliczysz że \(|Ω|=36\) (patrz: Krok 1.).
ALBO
• Gdy wypiszesz zdarzenia sprzyjające (patrz: Krok 2.), ale nie policzysz ile ich jest.
2 pkt
• Gdy wypiszesz zdarzenia sprzyjające i zapiszesz, że \(|A|=15\) (patrz: Krok 2.), ale błędnie obliczysz liczbę zdarzeń elementarnych.
3 pkt
• Gdy obliczysz liczbę zdarzeń elementarnych \(|Ω|=36\) (patrz: Krok 1.) oraz zapiszesz, że \(|A|=15\) (patrz: Krok 2.).
4 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.
Zadanie 34. (5pkt) Piramida ma kształt ostrosłupa prawidłowego czworokątnego, którego wysokość jest równa \(6\), a długość krawędzi bocznej jest równa \(2\sqrt{15}\). Oblicz miarę kąta nachylenia ściany bocznej piramidy do podstawy.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Spróbujmy narysować taki ostrosłup, zaznaczając na nim miary podane w treści zadania:
Krok 2. Obliczenie długości przekątnej podstawy.
Spójrzmy na trójkąt prostokątny \(OCS\) , który wytworzył nam się na rysunku. W jego dolnej przyprostokątnej znajduje się odcinek oznaczony jako \(b\), który jest tak naprawdę połową długości przekątnej podstawy (tak nawiasem mówiąc, to w podstawie bryły jest kwadrat, bo jest to ostrosłup prawidłowy czworokątny). Długość tego boku \(b\) możemy obliczyć z Twierdzenia Pitagorasa:
$$b^2+6^2=(2\sqrt{15})^2 \\
b^2+36=4\cdot15 \\
b^2+36=60 \\
b=\sqrt{24} \quad\lor\quad b=-\sqrt{24}$$
Ujemną długość odrzucamy, zatem wiemy już że \(b=\sqrt{24}=\sqrt{4\cdot6}=2\sqrt{6}\).
To też oznacza, że cała przekątna \(AC\) ma miarę \(d=2\cdot2\sqrt{6}=4\sqrt{6}\).
Krok 3. Obliczenie długości krawędzi podstawy.
Już wiemy, że w podstawie naszej bryły musi znajdować się kwadrat. Jedną z własności kwadratu jest to, że kwadrat o boku \(a\) ma przekątną o długości \(a\sqrt{2}\). Ta własność pozwoli nam uzyskać informację na temat długości krawędzi bocznej, bo skoro przekątna ma długość \(4\sqrt{6}\), to:
$$a\sqrt{2}=4\sqrt{6} \\
a=4\sqrt{6}:\sqrt{2} \\
a=4\sqrt{3}$$
Krok 4. Obliczenie długości boku \(c\).
Bok oznaczony jako \(c\) jest połową podstawy, którą przed chwilą wyliczyliśmy, zatem:
$$c=\frac{1}{2}\cdot4\sqrt{3} \\
c=2\sqrt{3}$$
Krok 5. Wyznaczenie miary kąta \(α\).
Spójrzmy teraz na trójkąt prostokątny \(OES\). Znajomość długości boku \(c\) oraz znajomość wysokości ostrosłupa otwierają nam drogę do poznania poszukiwanej miary kąta. Korzystając z tangensa możemy zapisać, że:
$$tgα=\frac{6}{2\sqrt{3}} \\
tgα=\frac{6\cdot\sqrt{3}}{2\sqrt{3}\cdot\sqrt{3}} \\
tgα=\frac{6\cdot\sqrt{3}}{2\cdot3} \\
tgα=\frac{6\cdot\sqrt{3}}{6} \\
tgα=\sqrt{3}$$
Teraz musimy odczytać z tablic dla jakiej miary kąta tangens przyjmuje wartość równą \(\sqrt{3}\) i widzimy, że jest to kąt \(60°\).
Wyjaśnienie punktacji:
Przyznaj sobie:
0 pkt
• Gdy nie wykonasz jakiegokolwiek postępu prowadzącego do rozwiązania zadania.
1 pkt
• Gdy obliczysz długość połowy przekątnej podstawy lub całą długość przekątnej (patrz: Krok 2.).
2 pkt
• Gdy obliczysz długość krawędzi podstawy (patrz: Krok 3.).
3 pkt
• Gdy obliczysz długość połowy podstawy, tak aby móc skorzystać później z funkcji trygonometrycznych (patrz: Krok 4.).
4 pkt
• Gdy obliczysz wartość tangensa, ale nie podasz miary kąta.
5 pkt
• Gdy otrzymasz oczekiwany wynik.