Matura z matematyki (poziom podstawowy) - Czerwiec 2023 (stara matura - formuła 2015)
Zadanie 3. (1pkt) Klient wpłacił do banku \(30 000 zł\) na lokatę dwuletnią. Po każdym rocznym okresie oszczędzania bank dolicza odsetki w wysokości \(7\%\) od kwoty bieżącego kapitału znajdującego się na lokacie. Po dwóch latach oszczędzania łączna wartość doliczonych odsetek na tej lokacie (bez uwzględniania podatków) jest równa:
A. \(2100 zł\)
B. \(2247 zł\)
C. \(4200 zł\)
D. \(4347 zł\)
Wyjaśnienie:
Do rozwiązania zadania skorzystamy ze wzoru na kapitalizację odsetek:
$$K_{n}=K\cdot(1+p)^n$$
\(K_{n}\) to kwota po naliczeniu odsetek
\(K\) to kapitał początkowy
\(p\) to oprocentowanie w okresie pojedynczej kapitalizacji
\(n\) to liczba kapitalizacji
Z treści zadania wynika, że:
\(K=30000\)
\(p=0,07\)
\(n=2\)
Dlaczego \(p=0,07\)?
Oprocentowanie lokaty w skali roku wynosi \(7\%\), czyli \(0,07\).
Dlaczego \(n=2\)?
Lokata jest na \(2\) lata, a odsetki naliczane są raz w roku. W związku z tym w trakcie całej lokaty odsetki będą naliczone \(2\cdot1=2\) razy.
Nie pozostaje nam nic innego jak podstawić poszczególne dane do wzoru:
$$K_{2}=30000\cdot(1+0,07)^{2} \\
K_{2}=30000\cdot(1,07)^{2} \\
K_{2}=30000\cdot1,1449 \\
K_{2}=34347$$
Skoro więc włożyliśmy na lokatę \(30000zł\), a po dwóch latach mamy na koncie \(34347zł\), to odsetki wyniosły:
$$34347zł-30000zł=4347zł$$
Zadanie 6. (1pkt) Do zbioru rozwiązań nierówności \((x-3)(x-2)(x+20)\lt0\) należy liczba:
A. \((-20)\)
B. \((-23)\)
C. \(20\)
D. \(23\)
Wyjaśnienie:
Mamy dość nietypową (jak na poziom podstawowy) nierówność trzeciego stopnia. W tym zadaniu należy się po prostu wykazać sprytem i sprawdzić, co się stanie gdy podstawimy poszczególne propozycje odpowiedzi do naszej nierówności. Przeanalizujmy każdą z podanych liczb.
· dla \(x=-20\) w trzecim nawiasie otrzymamy \(0\), co sprawi, że lewa strona nierówności będzie równa \(0\). Czyli to nie będzie poprawna odpowiedź, ponieważ chcemy, by ta wartość była mniejsza od \(0\).
· dla \(x=-23\) wszystkie nawiasy przyjmą wartość ujemną. Iloczyn trzech liczb ujemnych daje ujemny wynik, więc to jest sytuacja, która nas interesuje i to zatem będzie poprawna odpowiedź.
· dla \(x=20\) wszystkie nawiasy przyjmą wartość dodatnią. Iloczyn trzech liczb dodatnich daje dodatni wynik, więc to nie jest sytuacja, która by nas interesowała.
· dla \(x=23\) wszystkie nawiasy przyjmą wartość dodatnią. Iloczyn trzech liczb dodatnich daje dodatni wynik, więc to nie jest sytuacja, która by nas interesowała.
To oznacza, że jednym z rozwiązań tej nierówności będzie \(x=-23\).
Zadanie 12. (1pkt) Funkcja kwadratowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=ax^2+bx+1\), gdzie \(a\) oraz \(b\) są pewnymi liczbami rzeczywistymi, takimi, że \(a\lt0\) i \(b\gt0\). Na jednym z rysunków A–D przedstawiono fragment wykresu tej funkcji. Fragment wykresu funkcji \(f\) przedstawiono na rysunku:
Wyjaśnienie:
Jeżeli współczynnik \(a\) jest mniejszy od zera, to ramiona paraboli będą skierowane do dołu, czyli nasz wybór możemy już ograniczyć do wykresów z odpowiedzi B oraz D.
Kluczem do sukcesu jest dostrzeżenie, że wykresy z odpowiedzi B oraz D mają w innych miejscach swój wierzchołek. Funkcja B przyjmuje swoją największą wartość dla jakiegoś ujemnego argumentu, natomiast funkcja D swoją największą wartość przyjmuje dla dodatniego argumentu. Mówiąc bardziej matematycznie - w na wykresie B mamy sytuację, w której współrzędna wierzchołka \(p\lt0\), natomiast na wykresie D mamy \(p\gt0\).
Wiemy, że współrzędną \(p\) możemy opisać wzorem \(p=\frac{-b}{2a}\). Z treści zadania wynika, że współczynnik \(b\gt0\) (czyli jest dodatni). Skoro więc w liczniku mamy \(-b\), to licznik będzie ujemny. W mianowniku mamy \(2a\) i wiemy, że \(a\) jest ujemne. To oznacza, że mianownik też będzie ujemny. Iloraz dwóch ujemnych liczb daje wynik dodatni, co prowadzi nas do wniosku, że \(p\gt0\). Taką sytuację mamy na wykresie z odpowiedzi D i to ona będzie tą przez nas poszukiwaną.
Zadanie 14. (1pkt) Ciąg \((a_{n})\), określony wzorem \(a_{n}=-2^{n}\) dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\), jest:
A. ciągiem arytmetycznym o różnicy \(2\)
B. ciągiem arytmetycznym o różnicy \((-2)\)
C. ciągiem geometrycznym o ilorazie \(2\)
D. ciągiem geometrycznym o ilorazie \((-2)\)
Wyjaśnienie:
Zadanie jest dość podchwytliwe. Musimy zwrócić uwagę, że wzorem funkcji jest \(-2^{n}\), a nie \((-2)^{n}\). To ogromna różnica, bo zapis \(-2^{n}\) oznacza, że do potęgi będziemy podnosić liczbę \(2\), a przed wynikiem dostawimy minus.
Aby dowiedzieć się jaki to jest ciąg, najprościej będzie wypisać sobie trzy pierwsze wyrazy tego ciągu:
\(a_{1}=-2^{1}=-2 \\
a_{2}=-2^{2}=-4 \\
a_{3}=-2^{3}=-8\)
Już po tej rozpisce widać, że to nie może być ciąg arytmetyczny, bo drugi wyraz jest o \(2\) mniejszy od pierwszego, a trzeci wyraz jest o \(4\) mniejszy od wyrazu drugiego. To będzie ciąg geometryczny o ilorazie równym \(2\), ponieważ:
$$q=\frac{a_{2}}{a_{1}}=\frac{-4}{-2}=2$$
Zadanie 16. (1pkt) Ciąg geometryczny \((a_{n})\) jest określony dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\). W tym ciągu \(a_{1}=3,75\) oraz \(a_{2}=-7,5\). Suma trzech początkowych wyrazów ciągu \((a_{n})\) jest równa:
A. \(11,25\)
B. \((-18,75)\)
C. \(15\)
D. \((-15)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie ilorazu ciągu geometrycznego.
Znamy wartości dwóch sąsiednich wyrazów ciągu, więc bez problemu możemy obliczyć iloraz:
$$q=\frac{a_{2}}{a_{1}} \\
q=\frac{-7,5}{3,75} \\
q=-2$$
Krok 2. Obliczenie wartości trzeciego wyrazu.
Do obliczenia sumy potrzebna nam będzie wartość \(a_{3}\). Możemy więc zapisać, że:
$$a_{3}=a_{2}\cdot q \\
a_{3}=(-7,5)\cdot(-2) \\
a_{3}=15$$
Krok 3. Obliczenie sumy trzech początkowych wyrazów.
Moglibyśmy oczywiście skorzystać ze specjalnego wzoru na sumę \(n\) początkowych wyrazów ciągu geometrycznego, ale skoro znamy wartości wszystkich interesujących nas wyrazów, to wystarczy je po prostu do siebie dodać, zatem:
$$S_{3}=a_{1}+a_{2}+a_{3} \\
S_{3}=3,75+(-7,5)+15 \\
S_{3}=11,25$$
Zadanie 19. (1pkt) Na łukach \(AB\) i \(CD\) okręgu są oparte kąty wpisane \(ADB\) i \(DBC\), takie że \(|\sphericalangle ADB|=20°\) i \(|\sphericalangle DBC|=40°\) (zobacz rysunek). Cięciwy \(AC\) i \(BD\) przecinają się w punkcie \(K\).
Miara kąta \(DKC\) jest równa:
A. \(80°\)
B. \(60°\)
C. \(50°\)
D. \(40°\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Wyznaczenie miar kątów \(ACB\) oraz \(DAC\).
Kąt \(ACD\) jest oparty na tym samym łuku co znany nam kąt wpisany \(ADC\). Z własności kątów wpisanych opartych na tym samym łuku wynika, że ich miary będą jednakowe, stąd też \(|\sphericalangle ACD|=20°\).
Analogicznie jest w przypadku kąta \(DAC\), który jest oparty na tym samym łuku co znany nam kąt \(DBC\), zatem miary tych kątów także będą jednakowe, czyli \(|\sphericalangle DAC|=20°\)
Krok 2. Obliczenie miary kąta \(AKD\).
Spójrzmy na trójkąt \(AKD\). Znamy już miary dwóch kątów tego trójkąta, czyli \(20°\) oraz \(40°\). W takim razie, skoro suma miar kątów w trójkącie jest równa \(180°\), to kąt \(AKD\) ma miarę:
$$|\sphericalangle AKD|=180°-20°-40°=120°$$
Krok 3. Obliczenie miary kąta \(DKC\).
Kąt \(DKC\) jest kątem przyległym do kąta \(AKD\), a wiemy, że suma miar kątów przyległych jest równa \(180°\). W takim razie:
$$|\sphericalangle AKD|=180°-120°=60°$$
Zadanie 20. (1pkt) Pole równoległoboku \(ABCD\) jest równe \(40\sqrt{6}\). Bok \(AD\) tego równoległoboku ma długość \(10\), a kąt \(ABC\) równoległoboku ma miarę \(135°\) (zobacz rysunek).
Długość boku \(AB\) jest równa:
A. \(8\sqrt{3}\)
B. \(8\sqrt{2}\)
C. \(16\sqrt{2}\)
D. \(16\sqrt{3}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie wartości \(sin135°\).
W tym zadaniu skorzystamy ze wzoru na pole równoległoboku "z sinusem", czyli:
$$P=a\cdot b\cdot\sin\alpha$$
Widzimy więc, że za chwilę będziemy musieli podać wartość \(sin135°\), a tej nie znajdziemy w tablicach trygonometrycznych. Chcąc się dowiedzieć ile jest równy \(sin135°\), musimy skorzystać ze wzorów redukcyjnych, np.:
$$sin(90°+\alpha)=cos\alpha$$
Moglibyśmy więc zapisać, że:
$$sin135°=sin(90°+45°)=cos45°$$
Z tablic trygonometrycznych możemy odczytać, że \(cos45°=\frac{\sqrt{2}}{2}\), co prowadzi nas do wniosku, że \(sin135°=\frac{\sqrt{2}}{2}\).
Krok 2. Obliczenie długości boku \(AB\).
Teraz możemy już skorzystać z zapisanego wcześniej wzoru na pole równoległoboku. Długość boku \(AB\) (którą oznaczymy sobie jako \(a\)) jest jedyną niewiadomą w naszym zapisie, zatem:
$$40\sqrt{6}=a\cdot10\cdot\sin135° \\
4\sqrt{6}=a\cdot\frac{\sqrt{2}}{2} \quad\bigg/\cdot2 \\
8\sqrt{6}=a\cdot\sqrt{2} \\
a=\frac{8\sqrt{6}}{\sqrt{2}} \\
a=\frac{8\cdot\sqrt{3}\cdot\sqrt{2}}{\sqrt{2}} \\
a=8\sqrt{3}$$
Zadanie 22. (1pkt) Funkcja liniowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=-x+1\). Funkcja \(g\) jest liniowa. W prostokątnym układzie współrzędnych wykres funkcji \(g\) przechodzi przez punkt \(vP=(0,-1)\) i jest prostopadły do wykresu funkcji \(f\). Wzorem funkcji \(g\) jest:
A. \(g(x)=x+1\)
B. \(g(x)=-x-1\)
C. \(g(x)=-x+1\)
D. \(g(x)=x-1\)
Wyjaśnienie:
Aby wykresy dwóch funkcji liniowych były względem siebie prostopadłe, iloczyn ich współczynników kierunkowych \(a\) musi być równy \(-1\). Widzimy, że w funkcji \(f(x)\) współczynnik \(a=-1\) (ponieważ przed iksem stoi jedynie minus). To oznacza, że współczynnik \(a\) funkcji \(g(x)\) musi być równy \(1\), ponieważ \(1\cdot(-1)=-1\). To prowadzi nas do wniosku, że funkcja \(g(x)\) musi wyrażać się wzorem \(g(x)=x+b\).
Nie znamy jeszcze wartości współczynnika \(b\). Wiemy jednak, że wykres funkcji \(g\) przechodzi przez punkt \(P=(0,-1)\), który to punkt znajduje się na osi \(Oy\). Z własności współczynnika \(b\) funkcji liniowej wynika, że skoro wykres przecina oś \(Oy\) dla \(y=-1\), to tym samym \(b=-1\).
W takim razie wyszło nam, że funkcję \(g\) możemy opisać wzorem \(g(x)=x+(-1)\), czyli \(g(x)=x-1\).
Zadanie 23. (1pkt) Dane są punkty \(A=(1,7)\) oraz \(P=(3,1)\). Punkt \(P\) dzieli odcinek \(AB\) tak, że \(|AP|:|PB|=1:3\). Punkt \(B\) ma współrzędne:
A. \((9,-5)\)
B. \((9,-17)\)
C. \((7,-11)\)
D. \((5,-5)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Sytuacja z treści zadania wygląda mniej więcej w ten sposób:
Kluczem do sukcesu będzie dostrzeżenie, że zadanie można oprzeć na obliczaniu środków odcinków. Punkt \(P\) jest środkiem odcinka \(AS\) (znamy współrzędne \(A\) oraz \(P\), więc tak właśnie wyliczymy \(S\)), a jak już poznamy współrzędne punktu \(S\), to ponownie skorzystamy ze wzoru na środek odcinka i obliczymy współrzędne punktu \(B\).
Krok 2. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(S\).
Spójrzmy najpierw na odcinek \(AS\), którego środkiem będzie punkt \(P\). W zadaniu skorzystamy ze wzoru na środek odcinka, czyli:
$$P=\left(\frac{x_{A}+x_{S}}{2};\frac{y_{A}+y_{S}}{2}\right)$$
Znamy współrzędne \(P\) środka odcinka oraz znamy też współrzędne punktu \(A\), więc możemy wyznaczyć poszukiwane współrzędne punktu \(S\). Dla lepszej przejrzystości obliczeń możemy obliczyć oddzielnie współrzędne \(x_{S}\) oraz \(y_{S}\), zatem:
$$x_{P}=\frac{x_{A}+x_{S}}{2} \\
3=\frac{1+x_{S}}{2} \\
6=1+x_{S} \\
x_{S}=5$$
$$y_{P}=\frac{y_{A}+y_{S}}{2} \\
1=\frac{7+y_{S}}{2} \\
2=7+y_{S} \\
y_{S}=-5$$
To oznacza, że \(S=(5;-5)\).
Krok 3. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(B\).
Teraz spoglądamy na odcinek \(AB\), którego środkiem jest nasz wyznaczony przed chwilą punkt \(S\). Analogicznie więc do poprzedniego kroku, korzystamy ze wzoru na środek odcinka i wyznaczamy w ten sposób współrzędne punktu \(B\):
$$x_{S}=\frac{x_{A}+x_{B}}{2} \\
5=\frac{1+x_{B}}{2} \\
10=1+x_{B} \\
x_{B}=9$$
$$y_{S}=\frac{y_{A}+y_{B}}{2} \\
-5=\frac{7+y_{B}}{2} \\
-10=7+y_{B} \\
y_{B}=-17$$
To oznacza, że \(B=(9;-17)\).
Zadanie 24. (1pkt) Punkty \(A=(-1,5)\) oraz \(B=(3,-3)\) są przeciwległymi wierzchołkami kwadratu \(ABCD\). Pole kwadratu \(ABCD\) jest równe:
A. \(8\sqrt{10}\)
B. \(16\sqrt{5}\)
C. \(40\)
D. \(80\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie długości odcinka \(AB\).
Skorzystamy ze wzoru na długość odcinka w układzie współrzędnych, ponieważ znamy współrzędne punktów \(A\) oraz \(B\).
$$|AB|=\sqrt{(x_{B}-x_{A})^2+(y_{B}-y_{A})^2}$$
Podstawiając do tego wzoru współrzędne punktów \(A\) oraz \(B\), otrzymamy:
$$|AB|=\sqrt{(3-(-1))^2+(-3-5)^2} \\
|AB|=\sqrt{4^2+(-8)^2} \\
|AB|=\sqrt{16+64} \\
|AB|=\sqrt{80}$$
W otrzymanym wyniku możemy się jeszcze pokusić o wyłączenie czynnika przed znak pierwiastka, rozpisując całość jako:
$$\sqrt{80}=\sqrt{16\cdot5}=4\sqrt{5}$$
Nie mniej jednak, jak się za chwilę okaże, postać \(\sqrt{80}\) będzie wygodniejsza do dalszych obliczeń.
Krok 2. Obliczenie długości boku kwadratu.
Z własności przekątnych kwadratów wiemy, że kwadrat o boku \(a\) ma przekątną o długości \(a\sqrt{2}\), zatem skoro nasza przekątna ma długość \(\sqrt{80}\), to możemy zapisać, że:
$$a\sqrt{2}=\sqrt{80} \\
a=\sqrt{40}$$
Krok 3. Obliczenie pola kwadratu.
Pole kwadratu o boku \(a=\sqrt{40}\), jest równe:
$$P=a^2 \\
P=(\sqrt{40})^2 \\
P=40$$
Zadanie 27. (1pkt) Dany jest graniastosłup prawidłowy sześciokątny \(ABCDEFA'B'C'D'E'F\), w którym krawędź podstawy ma długość \(5\). Przekątna \(AD'\) tego graniastosłupa jest nachylona do płaszczyzny podstawy pod kątem \(45°\) (zobacz rysunek).
Pole ściany bocznej tego graniastosłupa jest równe:
A. \(12,5\)
B. \(25\)
C. \(50\)
D. \(100\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie długości przekątnej \(AD\).
Zaznaczona na rysunku przekątna \(AD\) jest tak zwaną dłuższą przekątną sześciokąta. Długość takich przekątnych jest dwa razy większa niż boku sześciokąta, co dobrze widać na poniższym szkicu:
To prowadzi nas do wniosku, że:
$$|AD|=2\cdot5 \\
|AD|=10$$
Krok 2. Obliczenie wysokości graniastosłupa.
Spójrzmy na trójkąt \(ADD'\). Jest to trójkąt prostokątny, którego jednym z kątów ostrych jest kąt o mierze \(45°\). W takim razie jest to klasyczny trójkąt prostokątny równoramienny o kątach \(45°, 45°, 90°\). Przyprostokątne w takich trójkątach mają jednakową miarę, stąd też możemy zapisać, że \(|DD'|=10\).
Krok 3. Obliczenie pola ściany bocznej.
Ściana boczna jest prostokątem o wymiarach \(5\times10\), stąd też jej pole powierzchni będzie równe:
$$P=5\cdot10 \\
P=50$$
Zadanie 30. (2pkt) Rozwiąż nierówność \(x(2x-1)\lt2x\)
Odpowiedź
\(x\in\left(0;\frac{3}{2}\right)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Doprowadzenie nierówności do postaci ogólnej.
Zanim zaczniemy jakiekolwiek obliczenia, musimy wykonać odpowiednie przenieść wszystkie wyrazy na lewą stronę, tak aby po prawej stronie mieć jedynie \(0\), zatem:
$$x(2x-1)\lt2x \\
2x^2-x-2x\lt0 \\
2x^2-3x\lt0$$
Krok 2. Obliczenie miejsc zerowych wielomianu.
Musimy teraz wyznaczyć miejsca zerowe, czyli sprawdzić, kiedy \(2x^2-3x=0\). Moglibyśmy oczywiście wyznaczyć te miejsca zerowe za pomocą delty (pamiętając, że w tej sytuacji współczynnik \(c=0\)), ale takie równania kwadratowe da się rozwiązać znacznie szybciej - wystarczy wyłączyć \(x\) przed nawias. Całość wyglądałaby następująco:
$$2x^2-3x=0 \\
x(2x-3)=0$$
Teraz postępujemy jak przy postaci iloczynowej, czyli przyrównujemy do zera to co jest przed nawiasem oraz to, co jest w nawiasie, zatem:
$$x=0 \quad\lor\quad 2x-3=0 \\
x=0 \quad\lor\quad 2x=3 \\
x=0 \quad\lor\quad x=\frac{3}{2}$$
Krok 3. Szkicowanie wykresu paraboli.
Współczynnik kierunkowy \(a\) jest dodatni (bo \(a=2\)), zatem parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry. Zaznaczamy więc na osi wyznaczone miejsca zerowe (kropki będą niezamalowane, bo w nierówności wystąpił znak \(\lt\)) i rysujemy parabolę:
Krok 4. Odczytanie rozwiązania.
Szukamy wartości mniejszych od zera, czyli zerkamy na to, co znajduje się pod osią. To oznacza, że rozwiązaniem tej nierówności będzie przedział:
$$x\in\left(0;\frac{3}{2}\right)$$
Zadanie 31. (2pkt) Rozwiąż równanie \((2x^2+3x)(x^2-7)=0\)
Odpowiedź
\(x=0 \quad\lor\quad x=-\frac{3}{2} \quad\lor\quad x=\sqrt{7} \quad\lor\quad x=-\sqrt{7}\)
Wyjaśnienie:
Chcąc rozwiązać to równanie, wystarczy przyrównać wartości w nawiasach do zera i rozwiązać powstałe równania kwadratowe:
$$2x^2+3x=0 \quad\lor\quad x^2-7=0 \\
x(2x+3)=0 \quad\lor\quad x^2=7 \\
x=0 \quad\lor\quad 2x+3=0 \quad\lor\quad x=\sqrt{7} \quad\lor\quad x=-\sqrt{7} \\
x=0 \quad\lor\quad 2x=-3 \quad\lor\quad x=\sqrt{7} \quad\lor\quad x=-\sqrt{7} \\
x=0 \quad\lor\quad x=-\frac{3}{2} \quad\lor\quad x=\sqrt{7} \quad\lor\quad x=-\sqrt{7}$$
Zadanie 32. (2pkt) Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej \(a\) i dla każdej liczby rzeczywistej \(b\) takiej, że \(b\neq a\), prawdziwa jest nierówność \(a^2+3b^2+4\gt2a+6b\).
Odpowiedź
Udowodniono korzystając ze wzorów skróconego mnożenia.
Wyjaśnienie:
Kluczem do sukcesu w tym zadaniu będzie przeniesienie wszystkich wyrazów na lewą stronę i rozbicie liczby \(4\) na sumę \(1+3\), co pozwoli później "zwinąć" zapisy przy wykorzystaniu wzorów skróconego mnożenia. Całość obliczeń będzie wyglądać następująco:
$$a^2+3b^2+4\gt2a+6b \\
a^2+3b^2+4-2a-6b\gt0 \\
a^2-2a+1+3b^2-6b+3\gt0 \\
(a-1)^2+3\cdot(b^2-2b+1)\gt0 \\
(a-1)^2+3\cdot(b-1)^2\gt0$$
Jakakolwiek liczba rzeczywista podniesiona do kwadratu daje wynik dodatni lub równy \(0\). Z założeń z treści zadania wynika, że \(b\neq a\), co prowadzi nas do wniosku, że przynajmniej jeden z nawiasów podniesiony do kwadratu da liczbę dodatnią, co z kolei sprawi, że suma po lewej stronie będzie na pewno dodatnia, co należało udowodnić.
Zadanie 33. (2pkt) Wykresem funkcji kwadratowej \(f\) jest parabola o wierzchołku w punkcie \(A=(0,3)\). Punkt \(B=(2,0)\) leży na wykresie funkcji \(f\). Wyznacz wzór funkcji \(f\).
Odpowiedź
\(f(x)=-\frac{3}{4}(x-2)(x+2)\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Kluczem do sukcesu jest dostrzeżenie, że punkt \(B\) informuje nas tak naprawdę o tym, że miejscem zerowym tej funkcji jest \(x=2\). Z własności wykresów funkcji kwadratowych wiemy, że wierzchołek paraboli znajduje się w równej odległości od miejsc zerowych. Skoro tak, to parabola z treści zadania wyglądać będzie następująco:
Dzięki tej obserwacji jesteśmy w stanie stwierdzić, że w takim razie drugim miejscem zerowym tej funkcji będzie \(x=-2\).
Krok 2. Zapisanie wzoru funkcji.
W zadaniu nie jest sprecyzowane w jakiej postaci ma być zapisany ten wzór, więc możemy posłużyć się dowolną postacią, a skoro znamy już miejsca zerowe, to najprościej będzie skorzystać z postaci iloczynowej typu:
$$f(x)=a(x-x_{1})(x-x_{2})$$
Podstawiając miejsca zerowe \(x_{1}=2\) oraz \(x_{2}=-2\), otrzymamy:
$$f(x)=a(x-2)(x-(-2)) \\
f(x)=a(x-2)(x+2)$$
Do pełnego wzoru brakuje nam już tylko wartości współczynnika \(a\). Poznamy go podstawiając do wzoru współrzędne punktu \(A\), zatem:
$$3=a(0-2)(0+2) \\
3=a\cdot(-2)\cdot2 \\
3=-4a \\
a=-\frac{3}{4}$$
To oznacza, że nasza funkcja wyraża się wzorem \(f(x)=-\frac{3}{4}(x-2)(x+2)\).
Zadanie 34. (2pkt) W trójkącie prostokątnym równoramiennym \(ABC\) o przeciwprostokątnej \(BC\) punkt \(D\) jest środkiem ramienia \(AD\). Odcinek \(CD\) ma długość \(5\) (zobacz rysunek). Oblicz obwód trójkąta \(ABC\).
Odpowiedź
\(Obw=4\sqrt{5}+2\sqrt{10}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Jeśli jest to trójkąt prostokątny równoramienny, to znaczy, że przyprostokątne \(AB\) oraz \(AC\) mają jednakową miarę. Wiemy też, że punkt \(D\) dzieli bok \(AB\) na dwie równe części, co sprawia, że sytuacja z treści zadania wygląda następująco:
Krok 2. Obliczenie długości boków trójkąta.
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, możemy zapisać, że:
$$x^2+(2x)^2=25 \\
x^2+4x^2=25 \\
5x^2=25 \\
x^2=5 \\
x=\sqrt{5} \quad\lor\quad x=-\sqrt{5}$$
Ujemną wartość oczywiście odrzucamy, ponieważ długość boku musi być dodatnia. Zostaje nam zatem \(x=\sqrt{5}\).
Przyprostokątne oznaczyliśmy jako \(2x\), zatem każda z przyprostokątnych będzie mieć długość \(2\sqrt{5}\). Długość przeciwprostokątnej moglibyśmy obliczyć z twierdzenia Pitagorasa, ale skoro jest to trójkąt prostokątny równoramienny, to znaczy, że jest to po prostu trójkąt o kątach \(45°, 45°, 90°\). Przeciwprostokątna w takich trójkątach jest \(\sqrt{2}\) razy większa od przyprostokątnych, zatem:
$$c=2\sqrt{5}\cdot\sqrt{2}=2\sqrt{10}$$
Krok 3. Obliczenie obwodu trójkąta.
Znamy już długości wszystkich boków trójkąta, zatem obwód będzie równy:
$$Obw=2\sqrt{5}+2\sqrt{5}+2\sqrt{10} \\
Obw=4\sqrt{5}+2\sqrt{10}$$
Zadanie 35. (2pkt) Ze zbioru ośmiu kolejnych liczb naturalnych – od \(1\) do \(8\) – losujemy kolejno bez zwracania dwa razy po jednej liczbie. Niech \(A\) oznacza zdarzenie polegające na tym, że suma wylosowanych liczb jest dzielnikiem liczby \(8\). Oblicz prawdopodobieństwo zdarzenia \(A\).
Odpowiedź
\(P(A)=\frac{1}{7}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie liczby wszystkich zdarzeń elementarnych.
Losujemy dwie liczby spośród ośmiu, ale losowanie odbywa się bez zwracania. To oznacza, że w pierwszym losowaniu wybieramy spośród ośmiu liczb, ale już w drugim tylko spośród siedmiu. W takim razie, zgodnie z regułą mnożenia, wszystkich zdarzeń elementarnych będziemy mieć
$$|Ω|=8\cdot7=56$$
Krok 2. Obliczenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Zdarzeniem sprzyjającym jest wylosowanie liczb, których suma jest dzielnikiem liczby \(8\). Dzielnikami tej liczby są \(1, 2, 4\) oraz \(8\). Sumy równej \(1\) oraz \(2\) nie uda nam się uzyskać w żaden sposób. Sumę równą \(4\) otrzymamy losując pary:
$$(1;3), (3;1)$$
Wariantu \((2;2)\) nie rozważamy, bo nie da się wylosować dwóch czwórek. Sumę równą \(8\) otrzymamy losując pary:
$$(1;7), (2;6), (3;5), \\
(5;3), (6;2), (7;1)$$
Wariantu \((4;4)\) nie rozważamy, bo nie da się wylosować dwóch czwórek. W związku z tym zdarzeń sprzyjających mamy \(|A|=2+6=8\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{8}{56}=\frac{1}{7}$$
Zadanie 36. (5pkt) W trapezie równoramiennym \(ABCD\) podstawa \(CD\) ma długość \(5\). Punkt \(F=(3,11)\) jest środkiem odcinka \(CD\). Prosta o równaniu \(y=-\frac{4}{3}x+15\) jest osią symetrii tego trapezu oraz \(B=\left(\frac{23}{2};8\right)\). Oblicz współrzędne wierzchołka \(A\) oraz pole tego trapezu.
Odpowiedź
\(A=\left(3\frac{1}{2};2\right)\) oraz \(P=56,25\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Nanosząc na trapez kluczowe dane z treści zadania, otrzymamy taką oto sytuację:
Krok 2. Wyznaczenie równania prostej prostopadłej \(AB\).
Chcąc poznać współrzędne punktu \(A\), musimy ustalić najpierw jakie jest równanie prostej, która przechodzi przez podstawę \(AB\). Ta prosta będzie prostopadła do osi symetrii, czyli do prostej \(y=-\frac{4}{3}x+15\). Z własności prostych prostopadłych wiemy, że dwie proste są względem siebie prostopadłe tylko wtedy, gdy iloczyn ich współczynników kierunkowych jest równy \(-1\). Skoro tak, to nasza prosta prostopadła musi mieć współczynnik \(a=\frac{3}{4}\), ponieważ \(\frac{3}{4}\cdot\left(-\frac{4}{3}\right)=-1\). Możemy zatem już stwierdzić, że nasza prosta \(AB\) wyraża się równaniem \(y=\frac{3}{4}x+b\).
Brakuje nam jeszcze znajomości współczynnika \(b\). Aby go poznać, wystarczy podstawić do wyznaczonego równania \(y=\frac{3}{4}x+b\) współrzędne punktu \(B\), który do tej prostej należy. Otrzymamy w tedy:
$$8=\frac{3}{4}\cdot\frac{23}{2}+b \\
8=\frac{69}{8}+b \\
b=-\frac{5}{8}$$
To oznacza, że prosta \(AB\) wyraża się równaniem \(y=\frac{3}{4}x-\frac{5}{8}\).
Krok 3. Wyznaczenie współrzędnych środka odcinka \(AB\).
Oś symetrii przecina podstawę \(AB\) na dwie równe części. To prowadzi nas do wniosku, że miejsce przecięcia się tej osi z wyznaczoną przed chwilą prostą \(AB\) będzie jednocześnie środkiem odcinka \(AB\). Aby poznać to miejsce przecięcia się tych prostych, wystarczy rozwiązać następujący układ równań:
\begin{cases}
y=\frac{3}{4}x-\frac{5}{8} \\
y=-\frac{4}{3}x+15
\end{cases}
Korzystając z metody podstawiania, otrzymamy:
$$\frac{3}{4}x-\frac{5}{8}=-\frac{4}{3}x+15 \\
\frac{3}{4}x+\frac{4}{3}x=15+\frac{5}{8} \\
\frac{9}{12}x+\frac{16}{12}x=15\frac{5}{8} \\
\frac{25}{12}x=\frac{125}{8} \quad\bigg/\cdot\frac{12}{25} \\
x=7\frac{1}{2}$$
Znamy już współrzędną \(x\). Teraz chcąc poznać współrzędną \(y\) musimy podstawić wyznaczony \(x=7\frac{1}{2}\) do wybranego równania z układu równań (np. z pierwszego). Otrzymamy wtedy:
$$y=\frac{3}{4}\cdot7\frac{1}{2}-\frac{5}{8} \\
y=\frac{3}{4}\cdot\frac{15}{2}-\frac{5}{8} \\
y=\frac{45}{8}-\frac{5}{8} \\
y=\frac{40}{8} \\
y=5$$
To oznacza, że \(S=\left(7\frac{1}{2};5\right)\).
Krok 4. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(A\).
Znamy współrzędne środka odcinka \(AB\) oraz znamy współrzędne punktu \(B\). Interesujące nas współrzędne punktu \(A\) możemy zatem poznać korzystając ze wzoru na środek odcinka:
$$S=\left(\frac{x_{A}+x_{B}}{2};\frac{y_{A}+y_{B}}{2}\right)$$
Dla lepszej przejrzystości obliczeń, wyznaczmy osobno współrzędną \(x_{A}\) oraz \(y_{A}\), zatem:
$$x_{S}=\frac{x_{A}+x_{B}}{2} \\
7\frac{1}{2}=\frac{x_{A}+\frac{23}{2}}{2} \\
15=x_{A}+\frac{23}{2} \\
15=x_{A}+11\frac{1}{2} \\
x_{A}=3\frac{1}{2}$$
$$y_{S}=\frac{y_{A}+y_{B}}{2} \\
5=\frac{y_{A}+8}{2} \\
10=y_{A}+8 \\
y_{A}=2$$
To oznacza, że \(A=\left(3\frac{1}{2};2\right)\).
Krok 5. Obliczenie długości podstawy \(AB\).
Do obliczenia pola powierzchni potrzebujemy długości odcinka \(AB\). Skorzystamy w tym celu z następującego wzoru:
$$|AB|=\sqrt{(x_{B}-x_{A})^2+(y_{B}-y_{A})^2}$$
Podstawiając znane współrzędne \(A=\left(3\frac{1}{2};2\right)\) oraz \(B=\left(\frac{23}{2};8\right)\), otrzymamy
$$|AB|=\sqrt{(\frac{23}{2}-3\frac{1}{2})^2+(8-2)^2} \\
|AB|=\sqrt{8^2+6^2} \\
|AB|=\sqrt{64+36} \\
|AB|=\sqrt{100} \\
|AB|=10$$
Krok 6. Obliczenie wysokości trapezu.
Wysokość trapezu to długość odcinka \(SF\). Podstawiając do wzoru na długość odcinka współrzędne \(S=\left(7\frac{1}{2};5\right)\) oraz \(F=(3,11)\), otrzymamy:
$$|SF|=\sqrt{(3-7\frac{1}{2})^2+(11-5)^2} \\
|SF|=\sqrt{(-4,5)^2+6^2} \\
|SF|=\sqrt{20,25+36} \\
|SF|=\sqrt{56,25} \\
|SF|=7,5$$
To oznacza, że \(h=7,5\).
Krok 7. Obliczenie pola powierzchni.
Mamy już wszystkie potrzebne dane do obliczenia pola powierzchni trapezu, zatem możemy zapisać, że:
$$P=\frac{1}{2}(a+b)\cdot h \\
P=\frac{1}{2}(10+5)\cdot7,5 \\
P=\frac{1}{2}\cdot15\cdot7,5 \\
P=56,25$$