Cyfry rzymskie

Choć na świecie przyjęło się używać głównie arabskiego zapisu liczb (za pomocą cyfr 0-9), to są sytuacje kiedy korzystamy z zapisu rzymskiego np. podając wiek historyczny (XXI wiek), wypisując kolejnych królów/papieży/władców (Jan Paweł II) czy też zapisując numerację szkół i placówek (II Liceum Ogólnokształcące).

Ile cyfr jest w zapisie rzymskim?
Wbrew pozorom jest ich niewiele, a w zasadzie jest ich mniej niż mamy w systemie arabskim. W systemie rzymskim posługujemy się jedynie siedmioma znakami:

Jak zapisujemy liczby w systemie rzymskim?
Podstawową zasadą dotyczącą systemu rzymskiego jest to, że kiedy znak mniejszej wartości stoi przed znakiem o większej wartości (np. \(C\) przed \(D\)) to oznacza, że ten mniejszy znak odejmujemy od większego. W ten sposób \(CD\) oznacza \(400\) (bo \(500-100=400\)). Kiedy mniejszy znak stoi po prawej stronie znaku większego, to mamy do czynienia z dodawaniem i z tego też powodu zapis \(DC\) oznacza równowartość \(600\) (bo \(500+100=600\)).

Ważna uwaga – odejmowany może być tylko jeden znak! Przykładowo nie możemy zapisać liczby \(800\) jako \(CCM\). Musimy ją zapisać jako \(DCCC\).

Czy można stawiać kilka jednakowych znaków obok siebie?
Tak, ale ta zasada dotyczy tylko niektórych znaków – \(I\), \(X\), \(C\) oraz \(M\). Te cztery znaki można zapisać maksymalnie trzykrotnie obok siebie. Pozostałe znaki (\(V\), \(L\) oraz \(D\)) mogą występować tylko pojedynczo. Jeśli więc chcemy zapisać liczbę \(20\) w systemie rzymskim nie możemy zapisać tego jako \(VVVV\), tylko musimy zastosować zapis \(XX\).

Zobacz także: