Matura próbna z matematyki (poziom podstawowy) - Operon 2024
Zadanie 3. (2pkt) Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej \(k\) liczba \((3k+2)^2+(k+3)^2+2k\) przy dzieleniu przez \(5\) daje resztę \(3\).
Odpowiedź
Udowodniono rozpisując liczbę i wyłączając odpowiedni czynnik przed nawias.
Wyjaśnienie:
Rozpisując naszą liczbę (i pamiętając o wzorach skróconego mnożenia), otrzymamy taką oto sytuację:
$$(3k+2)^2+(k+3)^2+2k= \\
=9k^2+12k+4+k^2+6k+9+2k= \\
=10k^2+20k+13= \\
=10k^2+20k+10+3= \\
=10\cdot(k^2+2k+1)+3$$
Jeżeli \(k\) jest liczbą naturalną, to wyrażenie \(k^2+2k+1\) jest na pewno dodatnie (bo mamy sumę liczb nieujemnych i na końcu jest jeszcze dodana jedynka). Wyłączenie dziesiątki przed nawias oznacza więc, że liczba jest jak najbardziej podzielna przez \(10\), a \(+3\) na końcu zapisu oznacza właśnie resztę z tego dzielenia, co należało udowodnić.
Zadanie 4. (1pkt) Wartość wyrażenia \(2(log_{0,1}3+log_{0,1}6)-(log_{0,1}27+log_{0,1}12)\) jest równa:
A. \(1\)
B. \(2\)
C. \(0\)
D. \(3\)
Wyjaśnienie:
Korzystając z działań na logarytmach, możemy zapisać, że:
$$2(log_{0,1}3+log_{0,1}6)-(log_{0,1}27+log_{0,1}12)= \\
=2(log_{0,1}(3\cdot6))-(log_{0,1}(27\cdot12))= \\
=2(log_{0,1}18)-(log_{0,1}324)= \\
=(log_{0,1}18^2)-(log_{0,1}324)= \\
=(log_{0,1}324)-(log_{0,1}324)=0$$
Zadanie 8. (2pkt) Rozwiąż równanie \((3x^2-33)(5x^2-4x)=0\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(x=\sqrt{11}\), \(x=-\sqrt{11}\), \(x=0\) oraz \(x=\frac{4}{5}\)
Wyjaśnienie:
Aby wartość wyrażenia po lewej stronie była równa zero, to albo wartość tego pierwszego nawiasu musi być równa zero, albo tego drugiego. W związku z tym:
$$3x^2-33=0 \quad\lor\quad 5x^2-4x=0$$
Powstały nam więc do rozwiązania dwa proste równania kwadratowe, które może dla lepszej przejrzystości omówimy sobie oddzielnie. Oczywiście każde takie równanie można rozwiązać za pomocą delty, ale tutaj nie ma takiej potrzeby. Te równania można rozwiązać w następujący sposób:
$$3x^2-33=0 \\
3x^2=33 \\
x^2=11 \\
x=\sqrt{11} \quad\lor\quad x=-\sqrt{11}$$
$$5x^2-4x=0 \\
x(5x-4)=0 \\
x=0 \quad\lor\quad 5x-4=0 \\
x=0 \quad\lor\quad 5x=4 \\
x=0 \quad\lor\quad x=\frac{4}{5}$$
Nasze równanie ma więc aż cztery rozwiązania: \(x=\sqrt{11}\), \(x=-\sqrt{11}\), \(x=0\) oraz \(x=\frac{4}{5}\).
Zadanie 9. (1pkt) Miejscowości Pruszków i Tłuszcz są położone w odległości ok. \(190\) km od siebie. O godzinie 10.00 z Pruszkowa do Tłuszcza wyjeżdża pociąg osobowy poruszający się ze średnią prędkością \(60\) km/h. O godzinie 10.15 z Tłuszcza do Pruszkowa wyjeżdża pociąg pośpieszny poruszający się ze średnią prędkością \(80\) km/h. Oba pociągi mijają się w miejscu oddalonym o \(x\) km od Pruszkowa i o \(y\) km od Tłuszcza.
Układem równań, którego poprawne rozwiązanie doprowadzi do obliczenia liczby \(x\) – odległości pociągu wyjeżdżającego z Pruszkowa do miejsca spotkania oraz liczby \(y\) – odległości pociągu wyjeżdżającego z Tłuszcza do miejsca spotkania, jest:
A. \(\begin{cases}
x+y=190 \\
\frac{x}{60}=\frac{y}{80}+\frac{1}{4}
\end{cases}\)
B. \(\begin{cases}
x+y=190 \\
\frac{y}{60}=\frac{x}{80}+\frac{1}{4}
\end{cases}\)
C. \(\begin{cases}
x+y=190 \\
\frac{x}{60}=\frac{y}{80}
\end{cases}\)
D. \(\begin{cases}
x+y=190 \\
\frac{x}{60}=\frac{y}{80}-\frac{1}{4}
\end{cases}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie pierwszego równania.
Jak się przyjrzymy naszym równaniom z układów równań, to w każdej z odpowiedzi mamy taką samą wersję pierwszego równania, czyli \(x+y=190\), bo rzeczywiście zgodnie z treścią zadania, suma odległości \(x\) oraz \(y\) ma nam dać odległość \(190 km\). Pierwsze równanie mamy więc ułożone.
Krok 2. Zapisanie drugiego równania.
Korzystając ze wzoru na prędkość i przekształcając go, możemy zapisać wzór na czas jazdy:
$$v=\frac{s}{t} \\
vt=s \\
t=\frac{s}{v}$$
Czas jazdy z Pruszkowa do Tłuszcza moglibyśmy zapisać jako \(\frac{x}{60}\), natomiast czas jazdy z Tłuszcza do Pruszkowa zapisalibyśmy jako \(\frac{y}{80}\). Musimy jeszcze uwzględnić fakt, że ten drugi pociąg wyruszył \(15\) minut później, a skoro jest to \(\frac{1}{4}\) godziny, to powstałoby nam równanie:
$$\frac{x}{60}=\frac{y}{80}+\frac{1}{4}$$
Pasującym układem równań będzie więc ten z pierwszej odpowiedzi.
Zadanie 10. (2pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x,y)\) narysowano wykres funkcji \(y=f(x)\) określonej w przedziale \(\langle-4,6)\) (zobacz rysunek).
Uzupełnij tabelę dotyczącą własności funkcji \(f\). Wpisz w każdą pustą komórkę tabeli właściwą odpowiedź, wybraną spośród oznaczonych literami A–F.
A. \(\langle-4,0)\)
B. \(\langle-2,6)\)
C. \(\langle-4,0\rangle\)
D. \(\langle-2,6\rangle\)
E. \((-2,6\rangle\)
F. \(\langle0,4\rangle\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Rozwiązanie pierwszej części zadania.
Widzimy, że funkcja rośnie od argumentu \(x=-4\) aż do \(x=0\), zatem maksymalnym przedziałem w którym funkcja \(f\) jest rosnąca będzie \(\langle-4,0\rangle\).
Krok 2. Rozwiązanie drugiej części zadania.
Funkcja przyjmuje wartości od \(-2\) aż do \(6\) włącznie (tu trzeba było zwrócić szczególną uwagę na to, że wartość \(-2\) jest jak najbardziej przyjmowana mimo niezamalowanej kropki na końcu wykresu - po prostu ta funkcja przyjmie wartość \(y=-2\) dla np. \(x=5\)). Zatem poszukiwanem przedziałem będzie \(\langle-2,6\rangle\).
Zadanie 11. (1pkt) Funkcja liniowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=(p^2-16)x+p-4\), gdzie \(p\in\mathbb{R}\).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Funkcja \(f\) jest malejąca dla każdej liczby \(p\in\langle-4,4\rangle\)
Dla \(p\gt4\) wykres funkcji \(f\) przecina oś \(Oy\) w punkcie, którego druga współrzędna jest liczbą ujemną.
Odpowiedź
1) FAŁSZ
2) FAŁSZ
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Funkcja liniowa jest malejąca, gdy współczynnik \(a\) jest ujemny. W naszym przypadku współczynnik \(a\) jest równy \(p^2-16\). Skoro ma być on ujemny, to musimy rozwiązać następującą nierówność kwadratową:
$$p^2-16\lt0$$
Aby rozwiązać tę nierówność, musimy oczywiście najpierw wyznaczyć miejsca zerowe, czyli musimy sprawdzić kiedy \(p^2-16\) jest równe \(0\). Możemy to oczywiście policzyć przy pomocy delty, ale to jest na tyle proste równanie, że damy radę rozwiązać je niemalże w pamięci:
$$p^2-16=0 \\
p^2=16 \\
p=4 \quad\lor\quad p=-4$$
Zaznaczamy na osi wyznaczone miejsca zerowe i rysujemy parabolę z ramionami skierowanymi do góry (bo przed \(p^2\) nie stoi żaden minus). Sytuacja będzie więc wyglądać następująco:
Na koniec musimy odczytać rozwiązania tej nierówności. Interesują nas wartości mniejsze od zera, więc zerkamy na to co jest pod osią iksów, no i widzimy, że rozwiązaniem tej nierówności będzie \(x\in(-4,4)\). To oznacza, że zdanie jest fałszem (bo nie zgadzają nam się nawiasy).
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
O punkcie przecięcia się z osią \(Oy\) decyduje współczynnik \(b\), który u nas jest równy \(p-4\). Aby druga współrzędna (czyli współrzędna \(y\)) była ujemna, to wartość tego współczynnika \(b\) musi być też ujemna. Musimy więc rozwiązać nierówność:
$$p-4\lt0 \\
p\lt4$$
Zdanie jest więc fałszem.
Zadanie 12. (1pkt) Funkcja liniowa \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=(k^2-3k+2)x-k+2\), gdzie \(k\in\mathbb{R}\). Funkcja \(f\) nie ma miejsc zerowych dla:
A. \(k=2\)
B. \(k=-2\)
C. \(k=1\)
D. \(k\in\{1,2\}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie równania.
Funkcja liniowa nie będzie mieć miejsc zerowych tylko wtedy, gdy będzie równoległa do osi \(Ox\) oraz wtedy, gdy nie będzie pokrywać się z tą osią. Rozpatrzmy najpierw sytuację, w której funkcja jest równoległa do osi \(Ox\). Stanie się tak w sytuacji, gdy współczynnik kierunkowy \(a\) będzie równy \(0\). W naszym przypadku współczynnik \(a\) jest równy \(k^2-3k+2\), zatem musimy rozwiązać następujące równanie kwadratowe:
$$k^2-3k+2=0$$
Krok 2. Rozwiązanie równania kwadratowego.
Powstało nam równanie kwadratowe w postaci ogólnej, zatem z pomocą przyjdzie nam delta:
Współczynniki: \(a=1,\;b=-3,\;c=2\)
$$Δ=b^2-4ac=(-3)^2-4\cdot1\cdot2=9-8=1 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{1}=1$$
$$k_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-(-3)-1}{2\cdot1}=\frac{3-1}{2}=\frac{2}{2}=1 \\
k_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-(-3)+1}{2\cdot1}=\frac{3+1}{2}=\frac{4}{2}=2$$
Krok 3. Weryfikacja otrzymanych wyników.
Wiemy już, że funkcja będzie równoległa do osi \(Ox\) wtedy, gdy \(k=1\) oraz gdy \(k=2\). Musimy jeszcze sprawdzić, czy przypadkiem dla któregoś z tych wariantów ta funkcja nie będzie leżeć po prostu na osi \(Ox\) (gdyby leżała to mielibyśmy nieskończenie wiele miejsc zerowych). Chcielibyśmy zatem, by współczynnik \(b\) tej funkcji był różny od zera. W naszym przypadku współczynnik \(b\) jest równy \(-k+2\), zatem:
$$-k+2\neq0 \\
k\neq2$$
To oznacza, że rozwiązanie \(k=2\) musimy odrzucić. Zatem jedyną poprawną odpowiedzią do tego zadania będzie \(k=1\).
Zadanie 13. (3pkt) Dana jest funkcja kwadratowa \(f\) określona wzorem \(f(x)=-(x+1)^2+4\).
Zadanie 13.1. (1pkt) Zbiorem wartości funkcji \(f\) jest przedział:
A. \((-\infty,-1\rangle\)
B. \((-\infty,4\rangle\)
C. \(\langle4,+\infty)\)
D. \(\langle-1,4\rangle\)
Wyjaśnienie:
Nasza funkcja kwadratowa jest zapisana w postaci kanonicznej typu \(f(x)=a(x-p)^2+q\). Możemy z niej wprost odczytać współrzędne wierzchołka paraboli \(W=(p;q)\), tylko musimy uważać na znaki. Ze wzoru \(f(x)=-(x+1)^2+4\) wynika, że \(p=-1\) oraz \(q=4\).
Dodatkowo minus stojący przed nawiasem informuje nas, że współczynnik \(a=-1\), co wpłynie na to, że parabola będzie mieć ramiona skierowane do dołu. To oznacza, że nasza parabola wygląda mniej więcej w ten oto sposób:
W tym zadaniu musimy odczytać zbiór wartości funkcji \(f\). Widzimy, że funkcja przyjmuje wartości od minus nieskończoności aż do \(4\) włącznie, czyli zbiorem wartości będzie przedział \((-\infty,4\rangle\)
Zadanie 13.2. (1pkt) Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Osią symetrii funkcji \(f\) jest prosta \(x=-1\).
Funkcja \(f\) przecina oś \(Oy\) w punkcie \((0,3)\).
Odpowiedź
1) PRAWDA
2) PRAWDA
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola, a oś symetrii przebiegać będzie przez jej wierzchołek. Skoro współrzędna \(p=-1\), to tym samym osią symetrii będzie prosta \(x=-1\), zatem zdanie jest prawdą.
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
Aby sprawdzić, w jakim punkcie wykres funkcji przetnie się z osią \(Oy\), wystarczy podstawić do wzoru funkcji \(x=0\), zatem:
$$f(0)=-(0+1)^2+4 \\
f(0)=-1+4 \\
f(0)=3$$
To oznacza, że dla \(x=0\) funkcja przyjęła wartość \(y=3\), a więc tym samym wykres tej funkcji będzie przechodził przez punkt \((0,3)\). Zdanie jest więc prawdą.
Zadanie 15. (1pkt) Ciąg \((a_{n})\) jest określony wzorem \(a_{n}=-(n+2)(4-n)\) dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Wyrazami ujemnymi ciągu \((a_{n})\) są wyrazy pierwszy, drugi oraz trzeci.
Dwa wyrazy ciągu \((a_{n})\) mają wartość zero.
Odpowiedź
1) PRAWDA
2) FAŁSZ
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Szukamy ujemnych wyrazów tego ciągu, czyli chcemy sprawdzić kiedy zajdzie następująca nierówność:
$$-(n+2)(4-n)\lt0$$
Powstała nam klasyczna nierówność, której rozwiązanie powinniśmy rozpocząć od wyznaczenia miejsc zerowych. Postępujemy tak jak przy postaci iloczynowej, czyli przyrównujemy wartości w nawiasach do zera, zatem:
$$n+2=0 \quad\lor\quad 4-n=0 \\
n=-2 \quad\lor\quad n=4$$
Zaznaczamy wyznaczone miejsca zerowe na osi i przystępujemy do rysowania paraboli. I ukryta jest spora pułapka, ponieważ na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że skoro przed nawiasami stoi minus, to ramiona paraboli będą skierowane do dołu. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w drugim nawiasie mamy minus przed \(n\), zatem gdybyśmy to wszystko przez siebie wymnożyli, to otrzymalibyśmy postać ogólną, w której współczynnik \(a\) byłby dodatni. Ramiona tej paraboli będą zatem skierone do góry, a całość będzie wyglądać w następujący sposób:
Z rysunku wynika, że rozwiązaniem tej nierówności będzie przedział \(n\in(-2,4)\).
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
To zdanie jest fałszem. Owszem, mamy dwa miejsca zerowe i są to \(n=-2\) oraz \(n=4\), ale w ciągach \(n\) musi być liczbą naturalną większą od zera (mówiąc obrazowo - nie ma czegoś takiego jak "minus drugi wyraz"). To oznacza, że jedynie czwarty wyraz tego ciągu przyjmuje wartość równą zero.
Zadanie 16. (1pkt) Ciąg \((b_{n})\) jest określony za pomocą wzoru rekurencyjnego: \(\begin{cases}b_{1}=3 \\ b_{n+1}=4b_{n}-5\end{cases}\)
Uzupełnij poniższe zdanie. Wpisz odpowiednią wartość w wykropkowanym miejscu tak, aby zdanie było prawdziwe.
Czwarty wyraz tego ciągu ma wartość \(.........\)
Wyjaśnienie:
W ciągu rekurencyjnym do wyznacznie wartości czwartego wyrazu potrzebujemy znać wartość wyrazu trzeciego. Aby poznać wyraz trzeci, musimy poznać wyraz drugi, no i analogicznie do wyznaczenia wartości drugiego wyrazu potrzebujemy znać wartość wyrazu pierwszego. Pierwszy wyraz jest podany i jest to \(b_{1}=3\), zatem podstawiając teraz tę wartość pod \(b_{n}\), otrzymamy:
$$b_{2}=4\cdot3-5=12-5=7$$
Teraz podstawiając pod \(b_{n}\) obliczoną siódemkę, otrzymamy:
$$b_{3}=4\cdot7-5=28-5=23$$
No i na koniec obliczamy czwarty wyraz, podstawiając pod \(b_{n}\) wartość \(23\):
$$b_{4}=4\cdot23-5=92-5=87$$
Zadanie 17. (1pkt) Dany jest trzywyrazowy ciąg \((24,\;4,\;2m-4)\).
Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
Ten ciąg jest:
Wyjaśnienie:
Ten ciąg może być zarówno arytmetyczny jak i geometryczny. Wszystko zależy od tego jakie jest \(m\). Jeżeli miałby to być ciąg arytmetyczny, to byłby to ciąg w którym \(r=-20\) (bo drugi wyraz jest o \(20\) mniejszy od pierwszego), więc trzeci wyraz musiałby być równy \(a_{3}=4-20=-16\). Ten ciąg będzie więc arytmetyczny dla \(m\) równego:
$$2m-4=-16 \\
2m=-12 \\
m=-6$$
Takiej odpowiedzi nie mamy wśród proponowanych, więc rozważmy ciąg geometryczny. Widzimy, że skoro drugi wyraz jest \(6\) razy mniejszy od pierwszego, to byłby to ciąg w którym \(q=\frac{1}{6}\). Tym samym trzeci wyraz musiałby być równy \(a_{3}=4\cdot\frac{1}{6}=\frac{4}{6}=\frac{2}{3}\). Tak się stanie dla \(m\) równego:
$$2m-4=\frac{2}{3} \\
2m=4\frac{2}{3} \\
2m=\frac{14}{3} \\
m=\frac{7}{3}$$
To oznacza, że poprawnym rozwiązaniem tego zadania będzie informacja, że to będzie ciąg geometryczny dla \(m=\frac{7}{3}\).
Zadanie 18. (2pkt) Ciąg arytmetyczny \((a_{n})\) jest określony dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\). Czwarty wyraz tego ciągu jest równy \(11\), a suma czterech początkowych wyrazów tego ciągu jest równa \(68\). Oblicz wartość pierwszego wyrazu ciągu \((a_{n})\). Zapisz obliczenia.
Wyjaśnienie:
W tym zadaniu wykorzystamy wzór na sumę \(n\)-początkowych wyrazów ciągu arytmetycznego:
$$S_{n}=\frac{a_{1}+a_{n}}{2}\cdot n \\
S_{4}=\frac{a_{1}+a_{4}}{2}\cdot4$$
Podstawiając znane dane z treści zadania, otrzymamy:
$$68=\frac{a_{1}+11}{2}\cdot4 \\
17=\frac{a_{1}+11}{2} \\
34=a_{1}+11 \\
a_{1}=23$$
Zadanie 20. (4pkt) Dany jest trójkąt \(ABC\) o bokach długości \(12\), \(14\) oraz \(16\). Wierzchołek \(C\) jest położony naprzeciwko najdłuższego boku trójkąta. Cosinus największego kąta tego trójkąta jest równy \(-\frac{1}{4}\).
Zadanie 20.1. (1pkt) Oblicz pole trójkąta \(ABC\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(P=21\sqrt{15}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Aby informacje z treści zadania się zgadzały, nasz trójkąt musi wyglądać mniej więcej w ten oto sposób:
Zwróć uwagę, że cosinus największego kąta jest ujemny, a to sugeruje nam, że kąt ten musi być rozwarty.
Krok 2. Obliczenie pola trójkąta \(ABC\).
Generalnie idea zadania opiera się na tym, by korzystając z jedynki trygonometrycznej, zamienić podanego cosinusa na sinusa (wyjdzie wtedy \(sin\alpha=\frac{\sqrt{15}}{4}\), co pozwoli nam potem na skorzystanie ze wzoru \(P=\frac{1}{2}\cdot a\cdot b\cdot\sin\alpha\). Ale skoro znamy wszystkie długości boków trójkąta, to aż się prosi o wykorzystanie mniej znanego wzoru na pole trójkąta, który znajduje się w tablicach matematycznych:
$$P=\sqrt{p(p-a)(p-b)(p-c)}$$
W tym wzorze małą literką \(p\) oznaczamy połowę obwodu trójkąta. W naszym przypadku byłoby to zatem:
$$p=\frac{12+14+16}{2} \\
p=\frac{42}{2} \\
p=21$$
Podstawiając zatem wszystkie długości boków do naszego wzoru, otrzymamy:
$$P=\sqrt{21\cdot(21-12)(21-14)(21-16)} \\
P=\sqrt{21\cdot9\cdot7\cdot5} \\
P=\sqrt{6615}$$
Otrzymany wynik jest jak najbardziej poprawny, choć można byłoby go jeszcze rozpisać jako:
$$\sqrt{6615}=\sqrt{441\cdot15}=21\sqrt{15}$$
Zadanie 20.2. (1pkt) Oblicz cosinus najmniejszego kąta trójkąta \(ABC\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(cos\gamma=\frac{11}{16}\)
Wyjaśnienie:
Ustalmy najpierw, który kąt będzie najmniejszy. Najmniejszy jest ten kąt, który leży naprzeciw najkrótszego boku, czyli w naszym przypadku będzie to kąt leżący naprzeciwko boku o długości \(12\).
Chcąc obliczyć cosinus tego kąta wystarczy skorzystać z twierdzenia cosinusów, czyli \(c^2=a^2+b^2-2ab\cdot cos\gamma\). Skoro naprzeciwko najmniejszego kąta jest bok o długości \(12\), to koniecznie musimy przyjąć \(c=12\) (pozostałe boki to tym samym \(a=14\) oraz \(b=16\)), a całość obliczeń będzie wyglądać następująco:
$$12^2=14^2+16^2-2\cdot14\cdot16\cdot cos\gamma \\
144=196+256-448cos\gamma \\
144=196+256-448cos\gamma \\
144=452-448cos\gamma \\
448cos\gamma=308 \\
cos\gamma=\frac{308}{448}=\frac{11}{16}$$
Zadanie 22. (3pkt) Dany jest trójkąt prostokątny \(ABC\) o przyprostokątnych długości \(|AC|=\sqrt{6}\) oraz \(|BC|=2\sqrt{2}\).
Zadanie 22.2. (1pkt) Oblicz odległość środka ciężkości tego trójkąta od wierzchołka \(C\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(|CS|=\frac{\sqrt{14}}{3}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Na początku musimy ustalić gdzie jest w ogóle środek ciężkości trójkąta. Jest to taki punkt wewnątrz trójkąta, w którym przeciną się wszystkie środkowe boków trójkąta (czyli odcinki łączące wierzchołek trójkąta ze środkiem odcinka leżącego naprzeciwko tego wierzchołka). Dodatkowo trzeba wiedzieć, że środek ciężkości dzieli nam środkowe na dwa odcinki z których jeden ma \(\frac{1}{3}\) długości środkowej, a drugi ma \(\frac{2}{3}\) długości środkowej:
Krok 2. Obliczenie odległości środka ciężkości od wierzchołka \(C\).
Aby rozwiązać to zadanie, trzeba wiedzieć, że długość środkowej \(CD\) jest równa połowie długości boku leżącego naprzeciwko tego wierzchołka. W naszym przypadku trzeba byłoby więc zapisać, że:
$$|CD|=\frac{1}{2}|AB|$$
Ustaliliśmy już wcześniej, że przeciwprostokątna \(AB\) ma długość \(\sqrt{14}\), zatem
$$|CD|=\frac{\sqrt{14}}{2}$$
Poszukiwany odcinek \(|CS|\) stanowi \(\frac{2}{3}\) długości odcinka \(|CD|\), zatem:
$$|CS|=\frac{2}{3}\cdot\frac{\sqrt{14}}{2} \\
|CS|=\frac{\sqrt{14}}{3}$$
Zadanie 23. (2pkt) Dany jest trójkąt prostokątny \(ABC\), w którym \(|\sphericalangle ACB|=90°\) oraz \(|\sphericalangle BAC|=60°\). Punkt \(D\) jest punktem wspólnym wysokości poprowadzonej z wierzchołka \(C\) kąta prostego i przeciwprostokątnej \(AB\). Przez punkt \(D\) poprowadzono prostą równoległą do boku \(AC\), która przecięła bok \(BC\) w punkcie \(E\) (zobacz rysunek). Wykaż, że \(|DE|=\frac{3}{4}|AC|\).
Odpowiedź
Udowodniono korzystając z podobieństwa trójkątów.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Sytuacja z treści zadania będzie wyglądać mniej więcej w ten sposób:
Krok 2. Zapisanie zależności między długościami boków.
Spójrzmy na trójkąt \(ABC\). Jest to trójkąt o kątach \(30°, 60°, 90°\), a z własności takich trójkątów wynika, że przeciwprostokątna \(AB\) będzie dwa razy dłuższa od przyprostokątnej \(AC\), zatem:
$$|AB|=2\cdot|AC|$$
Teraz spójrzmy na trójkąt \(ADC\), który także jest trójkątem o kątach \(30°, 60°, 90°\). Tutaj moglibyśmy zauważyć, że zgodnie z własnościami takich trójkątów odcinek \(AC\) będzie dwa razy dłuższy od odcinka \(AD\), zatem:
$$|AC|=2\cdot|AD|$$
Teraz łącząc ze sobą te dwie informacje, możemy zapisać, że:
$$|AB|=2\cdot2\cdot|AD| \\
|AB|=4|AD| \\
|AD|=\frac{1}{4}|AB|$$
Wyszło nam więc, że odcinek \(AD\) stanowi \(\frac{1}{4}\) odcinka \(AB\), czyli tym samym odcinek \(DB\) będzie miał długość:
$$|DB|=\frac{3}{4}|AB|$$
Krok 3. Dostrzeżenie podobieństwa trójkątów.
Trójkąty \(ABC\) oraz \(DBE\) są podobne na podstawie cechy kąt-kąt-kąt. Przed chwilą ustaliliśmy sobie, że odcinek \(DB\) stanowi \(\frac{3}{4}\) odcinka \(AB\), więc możemy stwierdzić, że skala podobieństwa tych trójkątów jest równa \(k=\frac{3}{4}\).
Bok \(DE\) jest bokiem odpowiadającym bokowi \(AC\), więc zgodnie z własnościami trójkątów podobnych moglibyśmy zapisać, że \(|DE|=\frac{3}{4}|AC|\), co należało właśnie udowodnić.
Zadanie 24. (3pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x,y)\) dany jest równoległobok \(ABCD\). Trzy kolejne wierzchołki równoległoboku mają współrzędne \(A=(-1,3)\), \(B=(5,1)\), \(C=(7,5)\). Przez wierzchołek \(C\) poprowadzono prostą \(k\) równoległą do prostej zawierającej przekątną \(BD\) równoległoboku. Prosta \(k\) przecięła prostą zawierającą podstawę \(AB\) równoległoboku w punkcie \(P\). Przekątna \(BD\) zawiera się w prostej o równaniu \(y=-\frac{3}{2}x+\frac{17}{2}\). Oblicz współrzędne punktu \(P\). Zapisz obliczenia.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Sytuacja z treści zadania będzie wyglądać w następujący sposób:
Krok 2. Wyznaczenie równania prostej \(AB\).
Znając współrzędne punktów \(A\) oraz \(B\) możemy bez problemy wyznaczyć równanie prostej przechodzącej przez te punkty. Najprościejędzie skorzystać z metody układu równań - w tym celu do równania \(y=ax+b\) musimy podstawić najpierw współrzędne punktu \(A\), potem \(B\), a następnie rozwiązać powstały układ równań:
\begin{cases}
3=-a+b \\
1=5a+b
\end{cases}
Odejmując te równania stronami, otrzymamy:
$$2=-6a \\
a=-\frac{1}{3}$$
Znając wartość współczynnika \(a\), możemy podstawić ją teraz do wybranego równania (np. pierwszego) i obliczyć wartość współczynnika \(b\):
$$3=-\left(-\frac{1}{3}\right)+b \\
3=\frac{1}{3}+b \\
b=2\frac{2}{3}=\frac{8}{3}$$
Tym samym prosta \(AB\) będzie wyrażać się równaniem \(y=-\frac{1}{3}x+\frac{8}{3}\).
Krok 3. Wyznaczenie równania prostej \(k\).
Dwie proste są względem siebie równoległe tylko wtedy, gdy mają jednakowy współczynnik kierunkowy \(a\). Z treści zadania wynika, że prosta \(k\) jest równoległa do prostej \(BD\), która to prosta ma współczynnik \(a=-\frac{3}{2}\). Tym samym możemy stwierdzić, że prostą \(k\) można opisać równaniem \(y=-\frac{3}{2}x+b\). Brakujący współczynnik \(b\) obliczymy podstawiając do tego równania współrzędne punktu \(C\) przez który ta prosta przechodzi, zatem:
$$5=-\frac{3}{2}\cdot7+b \\
5=-10\frac{1}{2}+b \\
b=15\frac{1}{2}=\frac{31}{2}$$
Tym samym prosta \(k\) wyraża się równaniem \(y=-\frac{3}{2}x+\frac{31}{2}\).
Krok 4. Wyznaczenie współrzędnych punktu \(P\).
Nasz poszukiwany punkt \(P\) będzie miejscem przecięcia się prostych \(AB\) oraz \(k\). Z geometrycznej interpretacji układu równań wiemy, że aby poznać współrzędne takiego miejsca przecięcia się prostych, wystarczy rozwiązać następujący układ równań:
\begin{cases}
y=-\frac{1}{3}x+\frac{8}{3} \\
y=-\frac{3}{2}x+\frac{31}{2}
\end{cases}
Korzystając z metody podstawiania, możemy zapisać, że:
$$-\frac{1}{3}x+\frac{8}{3}=-\frac{3}{2}x+\frac{31}{2} \quad\bigg/\cdot6 \\
-2x+16=-9x+93 \\
7x=77 \\
x=11$$
Znamy już współrzędną \(x\), zatem aby poznać współrzędną \(y\) wystarczy podstawić obliczone \(x=11\) do jednego z równań z układu (np. pierwszego), otrzymując:
$$y=-\frac{1}{3}\cdot11+\frac{8}{3} \\
y=-\frac{11}{3}+\frac{8}{3} \\
y=-1$$
Tym samym \(P=(11,-1)\).
Zadanie 28. (1pkt) Objętość walca \(W_{1}\) o promieniu podstawy \(6\) jest równa \(288\pi\). Pole powierzchni bocznej walca \(W_{2}\) podobnego do walca \(W_{1}\) jest równe \(216\pi\).
Uzupełnij poniższe zdanie. Wpisz odpowiednią liczbę w wykropkowanym miejscu tak, aby zdanie było prawdziwe.
Stosunek objętości walca \(W_{1}\) do objętości walca \(W_{2}\) jest równy \(.........\)
Odpowiedź
\(\frac{V_{1}}{V_{2}}=\frac{8}{27}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie wysokości walca \(W_{1}\).
Walec \(W_{1}\) w swojej podstawie ma koło o promieniu \(r=6\), a jego objętość jest równa \(288\pi\). Korzystając ze wzoru na objętość walca, moglibyśmy więc zapisać, że:
$$V=\pi r^2\cdot H \\
288\pi=\pi 6^2\cdot H \\
288=36H \\
H=8$$
Krok 2. Obliczenie pola powierzchni bocznej walca \(W_{1}\).
Pole powierzchni bocznej naszego walca będzie równe:
$$P_{b}=2\pi rH \\
P_{b}=2\pi\cdot6\cdot8 \\
P_{b}=96\pi$$
Krok 3. Obliczenie skali podobieństwa.
Z treści zadania wynika, że walec \(W_{2}\) jest podobny do walca \(W_{1}\) i jego pole powierzchni bocznej jest równe \(216\pi\). Z własności podobieństwa wynika więc, że:
$$k^2=\frac{216\pi}{96\pi} \\
k^2=\frac{9}{4} \\
k=\frac{3}{2} \quad\lor\quad k=-\frac{3}{2}$$
Skala musi być zawsze dodatnia, więc ujemny wynik odrzucamy. Zostaje nam więc \(k=\frac{3}{2}\).
Krok 4. Obliczenie stosunku objętości walca \(W_{1}\) do objętości walca \(W_{2}\).
Z własności brył podobnych wiemy, że bryła podobna w skali podobieństwa równej \(k\) będzie miała \(k^3\) razy większą objętość. W naszym przypadku oznaczałoby to, że:
$$V_{2}=V_{1}\cdot k^3$$
Moglibyśmy w sumie obliczyć jaka jest objętość tej drugiej bryły (wyjdzie nam \(V_{2}=972\pi\)), ale skoro interesuje nas obliczenie stosunku objętości \(\frac{V_{1}}{V_{2}}\) to od razu moglibyśmy przekształcić to nasze równanie i zapisać, że:
$$V_{2}=V_{1}\cdot k^3 \\
\frac{V_{2}}{k^3}=V_{1} \\
\frac{1}{k^3}=\frac{V_{1}}{V_{2}} \\
\frac{1}{\left(\frac{3}{2}\right)^3}=\frac{V_{1}}{V_{2}} \\
\frac{V_{1}}{V_{2}}=\frac{1}{\frac{27}{8}} \\
\frac{V_{1}}{V_{2}}=\frac{8}{27}$$
Zadanie 29. (1pkt) Rozważamy wszystkie kody utworzone tylko z naturalnych dzielników liczby \(16\), przy czym każda z cyfr kodu występuje dokładnie jeden raz oraz pierwsza cyfra kodu jest większa niż trzy. Liczba wszystkich takich kodów jest równa:
A. \(8\)
B. \(12\)
C. \(24\)
D. \(128\)
Wyjaśnienie:
Prawdę mówiąc, zadanie jest dość nieprecyzyjne. Wypiszmy sobie może najpierw wszystkie naturalne dzielniki liczby \(16\).
$$D_{16}=\{1, 2, 4, 8, 16\}$$
Teraz z tych liczb mamy utworzyć kod i jest informacja, że każda z cyfr występuje dokładnie jeden raz. Skoro jest mowa o cyfrach, to należałoby chyba zrozumieć, że liczba \(16\) to cyfry \(1\) oraz \(6\), a skoro cyfry nie mogą się powtarzać (a jedynka by się już powtarzała), to należałoby zbudować kod z cyfr: \(1, 2, 4, 6, 8\). Ale tu od razu zdradzę, że analizując to w ten sposób, nie będzie nam pasować jakakolwiek odpowiedź.
Żeby dojść do poprawnej odpowiedzi trzeba liczbę \(16\) po prostu odrzucić, co jest dość kontrowersyjne w tym zadaniu. Musimy więc zbudować kod z cyfr:
$$1, 2, 4, 8$$
Każdej cyfry musimy użyć dokładnie jeden raz, a pierwsza cyfra musi być większa od trójki, zatem moglibyśmy rozpisać to w następujący sposób:
· Na pierwszym miejscu naszego kodu może znaleźć się jedna z dwóch cyfr: \(4\) lub \(8\), zatem mamy \(2\) możliwości.
· Na drugim miejscu naszego kodu może znaleźć się każda z czterech cyfr, oprócz tej jednej, którą zapisaliśmy na pierwszym miejscu, zatem mamy \(3\) możliwości.
· Na trzecim miejscu naszego kodu może znaleźć się każda z czterech cyfr, oprócz tych dwóch, które zapisaliśmy wcześniej, zatem mamy \(2\) możliwości.
· Na czwartym miejscu naszego kodu może znaleźć się każda z czterech cyfr, oprócz tych trzech, które zapisaliśmy wcześniej, zatem mamy \(1\) możliwość.
Zatem zgodnie z regułą mnożenia, interesujących nas kodów będziemy mieć:
$$2\cdot3\cdot2\cdot1=12$$
Zadanie 30. (1pkt) W tabeli zestawiono oceny ze sprawdzianu z matematyki uczniów klasy 3A.
A. Średnia arytmetyczna ocen uzyskanych ze sprawdzianu jest równa \(3,60\) oraz mediana tych ocen wynosi \(4\).
B. Średnia arytmetyczna ocen uzyskanych ze sprawdzianu jest równa \(3,60\) oraz mediana tych ocen wynosi \(3,5\).
C. Średnia arytmetyczna ocen uzyskanych ze sprawdzianu jest równa \(3,63\) oraz mediana tych ocen wynosi \(4\).
D. Średnia arytmetyczna ocen uzyskanych ze sprawdzianu jest równa \(3,63\) oraz mediana tych ocen wynosi \(3,5\).
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie średniej arytmetycznej.
Chcąc obliczyć średnią arytmetyczną musimy po kolei powymnażać oceny przez liczbę uczniów, zsumować te iloczyny w liczniku, a w mianowniku musimy dać liczbę wszystkich uczniów, zatem:
$$śr=\frac{1\cdot0+2\cdot4+3\cdot9+4\cdot13+5\cdot3+6\cdot1}{0+4+9+13+3+1} \\
śr=\frac{0+8+27+52+15+6}{30} \\
śr=\frac{108}{30} \\
śr=3,6$$
Krok 2. Obliczenie mediany.
Mamy \(30\) uczniów, czyli jest to parzysta liczba. W związku z tym mediana będzie równa średniej arytmetycznej dwóch środkowych wyrazów, czyli w tym przypadku wyrazy \(15\)-tego i \(16\)-tego. Musimy więc ułożyć otrzymane oceny w porządku niemalejącym i sprawdzić, które to oceny są na miejscach numer \(15\) i \(16\). Generalnie nasz zestaw wyglądałby następująco:
$$2,2,2,2,3,3,....$$
Nie będziemy wypisać wszystkich liczb, tylko przeanalizujemy sobie całą tę sytuację. Widzimy, że \(13\) uczniów otrzymało jedynkę, dwójkę lub trójkę. Potem od czternastego ucznia mamy czwórkowych uczniów, no i właśnie ten \(15\)-sty oraz \(16\)-sty uczeń mają czwórki. Tym samym mediana będzie równa:
$$m=\frac{4+4}{2} \\
m=4$$
Zadanie 31. (2pkt) Dany jest zbiór \(Z\) składający się z liczb całkowitych należących do przedziału \(\langle11,17\rangle\). Wylosowanie każdej liczby z tego zbioru jest jednakowo prawdopodobne. Ze zbioru \(Z\) losujemy bez zwracania kolejno dwa razy po jednej liczbie i zapisujemy je w kolejności losowania. Oblicz prawdopodobieństwo zdarzenia \(A\) polegającego na tym, że suma wylosowanych liczb jest liczbą podzielną przez \(3\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(P(A)=\frac{1}{3}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie liczby wszystkich zdarzeń elementarnych.
W naszym zbiorze mamy \(7\) liczb. Spośród tych liczb losujemy dwie liczby bez zwracania, zatem zgodnie z regułą mnożenia, wszystkich zdarzeń elementarnych będziemy równa \(|Ω|=7\cdot6=42\)
Krok 2. Obliczenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Zdarzeniem sprzyjającym jest wylosowanie pary liczb, których suma będzie liczbą podzielną przez \(3\). Wypiszmy te interesujące nas pary:
$$(11, 13); (11, 16); \\
(12, 15); \\
(13, 11); (13, 14); (13, 17); \\
(14, 13); (14, 16); \\
(15, 12); \\
(16, 11); (16, 14); \\
(16, 17); \\
(17, 13); (17, 16)$$
Mamy \(14\) takich par, zatem \(|A|=14\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{14}{42}=\frac{1}{3}$$
Zadanie 32. (4pkt) Różnica dwóch liczb \(x\) i \(y\) jest równa \(8\) oraz \(x\gt y\) . Wyrażenie \(W\) jest sumą podwojonej liczby \(y\) oraz potrojonego kwadratu liczby \(x\) zmniejszonej o jeden. Wyznacz \(x\) oraz \(y\), dla których wartość wyrażenia \(W\) jest najmniejsza. Oblicz tę najmniejszą wartość. Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
Najmniejsza wartość jest przyjmowana dla \(x=\frac{2}{3}\) oraz \(y=-7\frac{1}{3}\) i jest ona równa \(-14\frac{1}{3}\).
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie równań.
Skoro różnica naszych liczb \(x\) i \(y\) ma być równa \(8\), to możemy zapisać pierwsze równanie, które od razu możemy przekształcić:
$$x-y=8$$
Wiemy też, że wyrażenie \(W\) da się opisać jako:
$$W(x)=2y+3\cdot(x-1)^2$$
Krok 2. Zapisanie wzoru funkcji kwadratowej.
Z pierwszego równania wynika, że \(y=x-8\). Podstawiając teraz to do naszego zapisanego wyrażenia \(W(x)=2y+3\cdot(x-1)^2\), otrzymamy następującą sytuację:
$$W(x)=2\cdot(x-8)+3\cdot(x-1)^2 \\
W(x)=2x-16+3\cdot(x^2-2x+1) \\
W(x)=2x-16+3x^2-6x+3 \\
W(x)=3x^2-4x-13$$
Całość możemy potraktować tak jak funkcję kwadratową (dla jakiejś wartości \(x\) otrzymamy konkretną wartość \(W\)).
Krok 3. Wyznaczenie współrzędnych wierzchołka paraboli.
Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola, a tutaj ta parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry (bo współczynnik \(a=3\)). Sytuacja będzie więc wyglądać następująco:
Chcemy się dowiedzieć, dla jakiego \(x\) to wyrażenie będzie najmniejsze, a wiemy, że parabola skierowana ramionami do góry osiągnie swoją najmniejszą wartość w wierzchołku. Obliczmy zatem dla jakiej wartości \(x\) ta najmniejsza wartość jest przyjmowana, a pomoże nam w tym wzór na współrzędną \(x_{W}\) wierzchołka paraboli:
$$x_{W}=\frac{-b}{2a} \\
x_{W}=\frac{-(-4)}{2\cdot3} \\
x_{W}=\frac{4}{6} \\
x_{W}=\frac{2}{3}$$
Proszą nas też o podanie wartości \(y\), zatem skoro \(y=x-8\), to:
$$y=\frac{2}{3}-8 \\
y=-7\frac{1}{3}$$
No i na koniec musimy jeszcze obliczyć jaka jest ta najmniejsza wartość. Moglibyśmy obliczyć drugą współrzędną wierzchołka paraboli, ale do tego będzie potrzebna delta i ogólnie obliczenia będą nieco dłuższe. Wystarczy podstawić \(x=\frac{2}{3}\) do naszego wyrażenia i tym samym obliczymy najmniejszą wartość tego wyrażenia, zatem:
$$W\left(\frac{2}{3}\right)=3\cdot\left(\frac{2}{3}\right)^2-4\cdot\frac{2}{3}-13 \\
W\left(\frac{2}{3}\right)=3\cdot\frac{4}{9}-\frac{8}{3}-13 \\
W\left(\frac{2}{3}\right)=\frac{4}{3}-\frac{8}{3}-13 \\
W\left(\frac{2}{3}\right)=-14\frac{1}{3}$$
Co do zad. 29, to wydaje mi się niewykonalne, bo w treści nie podano ile cyfr mają mieć utworzone kody, więc w grę wchodziłyby również krótsze kody. I dlaczego mam odrzucać 16? Nie może wystąpić w kodzie z 1, ale skoro kod tworzymy z dzielników…
No więc właśnie, jest tutaj bardzo dużo niejasności przy tym zadaniu…