Matura próbna z matematyki (poziom podstawowy) - Grudzień 2024
Zadanie 3. (2pkt) Wykaż, że liczba \(2^{100}+4^{49}+16^{24}\) jest podzielna przez \(21\).
Odpowiedź
Udowodniono przekształcając zapis do postaci iloczynu, którego jednym z czynników jest \(21\).
Wyjaśnienie:
Powinniśmy dostrzec, że \(16^{24}=(2^4)^{24}=2^{96}\) i tym samym każdy ze składników tej sumy trzeba będzie rozpisać na iloczyn dwóch liczb w taki sposób, by jednym z tych czynników było właśnie \(2^{96}\). Całość obliczeń będzie wyglądać następująco:
$$2^{100}+4^{49}+16^{24}= \\
=2^{100}+(2^2)^49+(2^4)^{24}= \\
=2^{100}+2^{98}+2^{96}= \\
=2^{4}\cdot2^{96}+2^2\cdot2^{96}+2^{96}= \\
=16\cdot2^{96}+4\cdot2^{96}+1\cdot2^{96}= \\
=(16+4+1)\cdot2^{96}= \\
=21\cdot2^{96}$$
Otrzymany wynik oznacza, że liczba jest rzeczywiście podzielna przez \(21\) (a wynikiem tego dzielenia byłoby \(2^{96}\)), co należało udowodnić.
Zadanie 5. (1pkt) Pani Aniela wpłaciła do banku kwotę \(60000 zł\) na lokatę dwuletnią. Po każdym rocznym okresie oszczędzania bank doliczał odsetki w wysokości \(p\%\) w skali roku od kwoty bieżącego kapitału znajdującego się na lokacie – zgodnie z procentem składanym. Na koniec okresu oszczędzania kwota na tej lokacie była równa \(67925,76 zł\) wraz z odsetkami (bez uwzględniania podatków). Oprocentowanie lokaty w skali roku było równe:
A. \(6\%\)
B. \(6,4\%\)
C. \(6,5\%\)
D. \(7\%\)
Wyjaśnienie:
Do rozwiązania zadania skorzystamy ze wzoru na kapitalizację odsetek:
$$K_{n}=K\cdot(1+p)^n$$
\(K_{n}\) to kwota po naliczeniu odsetek
\(K\) to kapitał początkowy
\(p\) to oprocentowanie w okresie pojedynczej kapitalizacji
\(n\) to liczba kapitalizacji
Z treści zadania wynika, że:
\(K_{n}=67925,76\)
\(K=60000\)
\(n=2\)
Nie pozostaje nam nic innego jak podstawić poszczególne dane do wzoru:
$$67925,76=60000\cdot(1+p)^{2} \\
1,132096=(1+p)^{2} \\
1,064=1+p \\
p=0,064=6,4\%$$
Zadanie 8. (3pkt) Rozwiąż równanie \(\dfrac{x+3}{x-1}=\dfrac{x}{2x-2}\). Zapisz konieczne założenie i obliczenia.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie założeń.
Z racji tego, iż na matematyce nie istnieje dzielenie przez zero, to wartość naszych mianowników musi być od tego zera różna. Musimy więc zapisać następujące założenia:
$$x-1=\neq0 \quad\lor\quad 2x-2\neq0 \\
x\neq1 \quad\lor\quad 2x\neq2 \\
x\neq1 \quad\lor\quad x\neq1$$
Z obydwu równań wyszło nam to samo założenie, czyli że \(x\neq1\).
Krok 2. Rozwiązanie równania.
Do rozwiązania można podejść na różne sposoby, ale chyba taką najpopularniejszą metodą będzie po prostu wymnożenie tego na krzyż, zatem:
$$(x+3)\cdot(2x-2)=(x-1)\cdot x \\
2x^2-2x+6x-6=x^2-x \\
2x^2+4x-6=x^2-x \\
x^2+5x-6=0$$
Krok 3. Rozwiązanie powstałego równania kwadratowego.
Powstało nam równanie kwadratowe w postaci ogólnej, zatem z pomocą przyjdzie nam delta:
Współczynniki: \(a=1,\;b=5,\;c=-6\)
$$Δ=b^2-4ac=5^2-4\cdot1\cdot(-6)=25-(-24)=25+24=49 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{49}=7$$
$$x_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-5-7}{2\cdot1}=\frac{-12}{2}=-6 \\
x_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-5+7}{2\cdot1}=\frac{2}{2}=1$$
Krok 4. Weryfikacja otrzymanych wyników.
Otrzymane wyniki musimy jeszcze zweryfikować z założeniami. Okazuje się, że rozwiązanie \(x=1\) musimy odrzucić, ponieważ jak ustaliliśmy na początku, dla tej wartości mianownik ułamka jest równy zero. To oznacza, że jedynym rozwiązaniem tego równania będzie \(x=-6\).
Zadanie 9. (2pkt) Rozwiąż nierówność \(x(x-6)\le7\)
Odpowiedź
\(x\in\langle-1,7\rangle\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Doprowadzenie do postaci ogólnej.
Rozwiązywanie powinniśmy zacząć od przekształcenia naszej nierówności w taki sposób, by otrzymać postać ogólną, zatem:
$$x(x-6)\le7 \\
x^2-6x\le7 \\
x^2-6x-7\le0$$
Krok 2. Wyznaczenie miejsc zerowych.
Współczynniki: \(a=1,\;b=-6,\;c=-7\)
$$Δ=b^2-4ac=(-6)^2-4\cdot1\cdot(-7)=36-(-28)=36+28=64 \\
\sqrt{Δ}=\sqrt{64}=8$$
$$x_{1}=\frac{-b-\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-(-6)-8}{2\cdot1}=\frac{6-8}{2}=\frac{-2}{2}=-1 \\
x_{2}=\frac{-b+\sqrt{Δ}}{2a}=\frac{-(-6)+8}{2\cdot1}=\frac{6+8}{2}=\frac{14}{2}=7$$
Krok 3. Szkicowanie wykresu paraboli.
Zaznaczamy na osi obliczone miejsca zerowe (kropki zamalowane, bo w nierówności wystąpił znak \(\le\)) i przystępujemy do szkicowania paraboli. Współczynnik \(a\) jest dodatni, bo \(a=1\), więc parabola będzie mieć ramiona skierowane do góry. Nasza parabola musi więc wyglądać w ten sposób:
Krok 4. Odczytanie rozwiązania.
Interesują nas miejsca w których funkcja przyjmuje wartości mniejsze od zera lub równe zero. Zerkamy więc na to, co jest pod osią \(Ox\) i na tej osi, i widzimy, że rozwiązaniem tej nierówności będzie przedział \(x\in\langle-1,7\rangle\).
Zadanie 10. (4pkt) Funkcja \(f\) jest określona następująco:
$$f(x)=\begin{cases}3\text{ dla } x\in(-4,-2\rangle \\
-x+1\text{ dla } x\in(-2,2\rangle \\
x-3\text{ dla } x\in(2,4\rangle\end{cases}$$
Wykres funkcji \(y=f(x)\) przedstawiono w kartezjańskim układzie współrzędnych \((x, y)\) na rysunku poniżej.
Uzupełnij zdania. Wpisz odpowiednie przedziały w wykropkowanych miejscach, aby zdania były prawdziwe.
1. Dziedziną funkcji \(f\) jest przedział \(.......\)
2. Zbiorem wartości funkcji \(f\) jest przedział \(.......\)
3. Zbiorem wszystkich argumentów, dla których funkcja \(f\) przyjmuje wartości ujemne, jest przedział \(.......\)
4. Zbiorem wszystkich argumentów, dla których funkcja \(f\) przyjmuje największą wartość, jest przedział \(.......\)
Odpowiedź
1. \((-4,4\rangle\)
2. \(\langle-1,3\rangle\)
3. \((1,3)\)
4. \((-4,-2\rangle\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Rozwiązanie pierwszej części zadania.
Dziedzinę funkcji odczytujemy z osi iksów. Widzimy, że funkcja przyjmuje wartości dla argumentów od \(-4\) (bez tego argumentu, bo kropka jest niezamalowana) aż do \(4\) włącznie, zatem dziedziną funkcji będzie przedział \(x\in(-4,4\rangle\).
Krok 2. Rozwiązanie drugiej części zadania.
Zbiór wartości odczytujemy z osi igreków. Nasza funkcja przyjmuje wartości od \(-1\) aż do \(3\) włącznie. Tu najważniejszą pułapką jest dostrzeżenie, że mimo iż kropka przy wartości równej \(3\) jest niezamalowana, to przecież wartość równa \(3\) jest przyjmowana np. dla argumentów \(x=-3\) czy też \(x=-2\), więc zbiorem wartości będzie przedział obustronnie domknięty: \(y\in\langle-1,3\rangle\).
Krok 3. Rozwiązanie trzeciej części zadania.
Z wykresu odczytujemy, że funkcja przyjmuje wartości ujemne dla argumentów z przedziału \((1,3)\).
Krok 4. Rozwiązanie czwartej części zadania.
Największą wartością tej funkcji jest \(y=3\). Taka wartość jest przyjmowana dla argumentów od \(-4\) aż do \(-2\), ale bez argumentu \(-4\), bo kropka jest niezamalowana. Czyli taka największa wartość jest przyjmowana w przedziale \((-4,-2\rangle\).
Zadanie 11. (1pkt) Miejscem zerowym funkcji liniowej \(f\) jest liczba \(2\), a punkt przecięcia wykresu funkcji \(f\) z osią \(Oy\) kartezjańskiego układu współrzędnych \((x, y)\) ma współrzędne \((0, 4)\) (zobacz rysunek).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Współczynnik kierunkowy prostej, która jest wykresem funkcji \(f\), jest równy \((-2)\).
Pole trójkąta ograniczonego osiami kartezjańskiego układu współrzędnych \((x, y)\) oraz wykresem funkcji \(f\) jest równe \(8\).
Odpowiedź
1) PRAWDA
2) FAŁSZ
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
W tym zadaniu idealnie sprawdzi nam się wzór na współczynnik kierunkowy \(a\):
$$a=\frac{y_{B}-y_{A}}{x_{B}-x_{A}}$$
Podstawiając współrzędne punktów \((0, 4)\) oraz \((2, 0)\), otrzymamy:
$$a=\frac{0-4}{2-0} \\
a=\frac{-4}{2} \\
a=-2$$
Jeśli nie pamiętamy o tym wzorze, to do obliczeń współczynnika \(a\) moglibyśmy podejść nieco bardziej standardowo. Skoro wykres funkcji typu \(y=ax+b\) przechodzi przez punkt o współrzędnych \((0, 4)\), to możemy stwierdzić, że współczynnik \(b=4\). To oznacza, że nasza funkcja wyraża się wzorem \(y=ax+4\). Brakujący współczynnik \(a\) poznamy podstawiając do tej postaci współrzędne punktu \((2, 0)\), przez który przechodzi wykres tej funkcji, zatem:
$$0=2\cdot a+4 \\
-4=2a \\
a=-2$$
Zdanie jest więc prawdą.
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
Z rysunku wynika, że podstawa takiego trójkąta ma długość \(2\) jednostek, a wysokość to \(4\) jednostki, zatem korzystając ze wzoru na pole trójkąta, możemy zapisać, że:
$$P=\frac{1}{2}\cdot2\cdot4 \\
P=4$$
Zdanie jest więc fałszem.
Zadanie 12. (4pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x, y)\) wykresem funkcji kwadratowej \(f\) jest parabola, której wierzchołkiem jest punkt \((3,0)\). Ta parabola przechodzi przez punkt o współrzędnych \((0,-9)\).
Zadanie 12.2. (2pkt) Uzupełnij zdanie. Wybierz dwie właściwe odpowiedzi spośród oznaczonych literami A–F i wpisz te litery w wykropkowanych miejscach.
Wzór funkcji \(f\) zapisano w odpowiedziach oznaczonych literami: \(.......\) oraz \(.......\)
A. \(f(x)=-x^2-9\)
B. \(f(x)=-(x-3)^2\)
C. \(f(x)=-(x+3)^2\)
D. \(f(x)=-x^2+6x-9\)
E. \(f(x)=-x^2-6x+9\)
F. \(f(x)=-x^2-6x-9\)
Wyjaśnienie:
Skoro znamy współrzędne wierzchołka paraboli, to w prosty sposób możemy zapisać naszą funkcję w postaci kanonicznej typu \(y=a(x-p)^2+q\). Skoro nasza funkcja ma wierzchołek w punkcie \(W=(3;0)\), to wzór tej funkcji moglibyśmy zapisać jako:
$$y=a(x-3)^2+0 \\
y=a(x-3)^2$$
Do ustalenia jest jeszcze tylko współczynnik kierunkowy \(a\). Na pewno będzie on ujemny, bo ramiona paraboli są skierowane do dołu, więc już po samych odpowiedziach spodziewamy się, że tutaj po prostu \(a=-1\). Możemy jednak samodzielnie wyliczyć ten współczynnik, podstawiając do wzoru \(y=a(x-3)^2\) współrzędne punktu \((0, -9)\), zatem:
$$-9=a\cdot(0-3)^2 \\
-9=a\cdot(-3)^2 \\
-9=a\cdot9 \\
a=-1$$
Tym samym pierwszym poszukiwanym wzorem będzie na pewno \(f(x)=-(x-3)^2\).
Teraz musimy poznać drugi sposób zapisu wzoru tej funkcji i po odpowiedziach widzimy, że będzie to zapis w postaci ogólnej. Wystarczy więc wymnożyć to, co otrzymaliśmy w postaci kanonicznej, pamiętając o wzorach skróconego mnożenia i uważając na minus stojący z przodu:
$$f(x)=-(x-3)^2 \\
f(x)=-(x^2-6x+9) \\
f(x)=-x^2+6x-9$$
Zadanie 12.3. (1pkt) Funkcja kwadratowa \(g\) jest określona za pomocą funkcji \(f\) następująco: \(g(x)=f(x)-1\).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Funkcja \(g\) ma jedno miejsce zerowe.
W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x, y)\) osią symetrii wykresu funkcji \(g\) jest prosta o równaniu \(x=3\).
Odpowiedź
1) FAŁSZ
2) PRAWDA
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Funkcja \(g\) powstała w wyniku przesunięcia funkcji \(f\) o jedną jednostkę w dół. Takie przesunięcie sprawia, że cała parabola znajdzie się pod osią iksów, czyli nie będziemy mieć tutaj miejsc zerowych. To zdanie jest więc fałszem.
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
Oś symetrii paraboli przechodzi zawsze przez wierzchołek paraboli. Przesunięcie wykresu o jedną jednostkę w dół nie zmienia faktu, że oś symetrii będzie wyrażać się równaniem \(x=3\), więc to zdanie jest prawdą.
Zadanie 13. (1pkt) Funkcja logarytmiczna \(f\) jest określona wzorem \(f(x)=log_{6}x\) dla każdej dodatniej liczby rzeczywistej \(x\).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Wartość funkcji \(f\) dla argumentu \(36\) jest równa \(6\).
Funkcja \(f\) jest rosnąca.
Odpowiedź
1) FAŁSZ
2) PRAWDA
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Podstawiając \(x=36\) do wzoru naszej funkcji otrzymamy:
$$f(36)=log_{6}36$$
\(log_{6}36\) jest równy \(2\), ponieważ \(6^2=36\), zatem zdanie jest fałszem.
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
Funkcja logarytmiczna \(f(x)=log_{a}x\) jest rosnąca, gdy \(a\gt1\). W naszym przypadku \(a=6\), więc funkcja będzie rzeczywiście rosnąca, czyli zdanie jest prawdą.
Zadanie 14. (1pkt) Ciąg \((a_{n})\) jest określony wzorem \(a_{n}=3\cdot(-1)^n+10\) dla każdej liczby naturalnej \(n\ge1\).
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Ciąg \((a_{n})\) jest geometryczny.
Suma ośmiu początkowych kolejnych wyrazów ciągu \((a_{n})\) jest równa \(80\).
Odpowiedź
1) FAŁSZ
2) PRAWDA
Wyjaśnienie:
Krok 1. Ocena prawdziwości pierwszego zdania.
Zobaczmy jak się zachowuje nasz ciąg na kilku początkowych wyrazach:
\(a_{1}=3\cdot(-1)^1+10=3\cdot(-1)+10=-3+10=7 \\
a_{2}=3\cdot(-1)^2+10=3\cdot1+10=3+10=13 \\
a_{3}=3\cdot(-1)^3+10=3\cdot(-1)+10=-3+10=7 \\
a_{4}=3\cdot(-1)^4+10=3\cdot1+10=3+10=13\)
Widzimy, że jest to ciąg, który naprzemiennie składa się z liczby \(7\) oraz \(13\). Nie jest to więc ciąg geometryczny, czyli zdanie jest fałszem.
Krok 2. Ocena prawdziwości drugiego zdania.
Widząc zależność między poszczególnymi wyrazami tego ciągu, możemy stwierdziić, że suma pierwszych ośmiu początkowych wyrazów tego ciągu będzie równa:
$$S_{8}=7+13+7+13+7+13+7+13 \\
S_{8}=80$$
Zdanie jest więc prawdą.
Zadanie 17. (1pkt) Dany jest trójkąt prostokątny \(ABC\), w którym \(|AC|=\sqrt{15}\) i \(|BC|=8\). Na przyprostokątnej \(AB\) leży taki punkt \(D\), że \(|BD|=6\) (zobacz rysunek).
Zadanie 19. (4pkt) W trapezie prostokątnym \(ABCD\) dłuższa podstawa \(AB\) ma długość \(7,5\). Krótsza przekątna \(AC\) ma długość równą \(6\) i dzieli trapez na dwa trójkąty prostokątne (zobacz rysunek).
Oblicz pole trapezu \(ABCD\). Zapisz obliczenia.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Dostrzeżenie podobieństwa trójkątów.
Kluczem do sukcesu jest dostrzeżenie, że trójkąty \(ACD\) i \(ABC\) są podobne. Skąd to wiemy? Widzimy, że obydwa trójkąty mają kąt prosty. W dodatku kąty \(ACD\) i \(CAB\) to są naprzemianległe, więc mają one jednakową miarę np. \(\alpha\). Tym samym i trzecie kąty w tych trójkątach będą miały tą samą miarę, czyli wynika to wprost z cechy kąt-kąt-kąt.
Krok 2. Obliczenie skali podobieństwa.
Możemy od razu obliczyć skalę podobieństwa naszych trójkątów. Jeśli przyjmiemy, że duży trójkąt \(ABC\) jest trójkątem podstawowym, a trójkąt \(ACD\) jest trójkątem podobnym, to skala podobieństwa wyniesie:
$$k=\frac{6}{7,5} \\
k=0,8$$
Krok 3. Obliczenie długości boku \(BC\).
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa w trójkącie \(ABC\), możemy zapisać, że:
$$|BC|^2+6^2=7,5^2 \\
|BC|^2+36=56,25 \\
|BC|^2+=20,25 \\
|BC|=4,5 \quad\lor\quad |BC|=-4,5$$
Długość boku musi być oczywiście dodatnia, zatem zostaje nam \(|BC|=4,5\).
Krok 4. Obliczenie długości \(AD\) oraz \(DC\).
Skoro skala podobieństwa naszych trójkątów wynosi \(k=0,8\) i znamy wszystkie długości trójkąta \(ABC\), to tym samym możemy obliczyć długości przyprostokątnych w trójkącie \(ACD\), które są górną podstawą oraz wysokością naszej figury. Trzeba tylko uważać, by do obliczeń brać odpowiednie długości boków, które są bokami odpowiadającymi w danych figurach:
$$|AD|=k\cdot|BC| \\
|AD|=0,8\cdot4,5 \\
|AD|=3,6$$
$$|DC|=k\cdot|AC| \\
|DC|=0,8\cdot6 \\
|DC|=4,8$$
Krok 5. Obliczenie pola trapezu.
Znamy już wszystkie potrzebne długości do obliczenia pola trapezu, zatem:
$$P=\frac{1}{2}(a+b)\cdot h \\
P=\frac{1}{2}(7,5+4,8)\cdot3,6 \\
P=\frac{1}{2}\cdot12,3\cdot3,6 \\
P=22,14$$
Zadanie 22. (1pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x, y)\) dana jest prosta \(k\) o równaniu \(y=-7x+3\). Prosta \(l\) jest równoległa do prostej \(k\) i przecina oś \(Oy\) w punkcie \((0,6)\). Punkt o współrzędnych \((1,p)\) należy do prostej \(l\). Liczba \(p\) jest równa:
A. \((-4)\)
B. \((-1)\)
C. \(\frac{5}{7}\)
D. \(7\)
Wyjaśnienie:
Dwie proste są względem siebie równoległe tylko wtedy, gdy mają jednakowy współczynnik kierunkowy \(a\). Skoro więc prosta \(k\) ma współczynnik \(a=-7\), to prosta \(l\) będzie się wyrażać równaniem \(y=-7x+b\).
Musimy jeszcze ustalić jaki jest współczynnik \(b\) naszej prostej \(l\). Z własności takich prostych moglibyśmy stwierdzić, że skoro przecina ona oś \(Oy\) w punkcie \((0,6)\), to \(b=6\). Jeśli tego nie widzimy lub nie pamiętamy o tej własności, to zawsze możemy podstawić \(x=0\) oraz \(y=6\) do równania takiej prostej:
$$6=-7x\cdot0+b \\
b=6$$
Tym samym prosta \(l\) wyraża się równaniem \(y=-7x+6\).
Chcąc się dowiedzieć jaka jest druga współrzędna poszukiwanego punktu o współrzędnych \((1,p)\), wystarczy podstawić \(x=1\) do wyznaczonego równania prostej, zatem:
$$y=-7\cdot1+6 \\
y=-7+6 \\
y=-1$$
Czyli liczba \(p=-1\).
Zadanie 23. (1pkt) W kartezjańskim układzie współrzędnych \((x, y)\) dane są cztery okręgi: \(o_{1}, o_{2}, o_{3}, o_{4}\), o równaniach:
\(o_{1}=(x-1)^2+(y-2)^2=1\)
\(o_{2}=(x+1)^2+(y+2)^2=9\)
\(o_{3}=(x-3)^2+(y-4)^2=4\)
\(o_{4}=(x+3)^2+(y+4)^2=16\)
Okręgiem, który nie ma żadnego punktu wspólnego z osiami układu współrzędnych \((x, y)\), jest:
A. \(o_{1}\)
B. \(o_{2}\)
C. \(o_{3}\)
D. \(o_{4}\)
Wyjaśnienie:
Równanie okręgu o środku w punkcie \(S=(x_{S}, y_{S})\) i promieniu \(r\) zapisujemy jako:
$$(x-x_{S})^2+(y-y_{S})^2=r^2$$
Ustalmy może najpierw co się tak naprawdę musi stać, by okrąg miał jakieś punkty wspólne z osią \(Ox\) lub \(Oy\). Aby tak się stało, długość promienia musi być równa lub większa od jednej ze współrzędnych wierzchołka środka okręgu, a nawet można powiedzieć, że musi być równa lub większa od wartości bezwzględnej jednej z takich współrzędnych. Tak przykładowo, gdybyśmy mieli okrąg o środku w punkcie \(S=(5;6)\) i promień miałby długość \(r=2\), to wtedy okrąg nie stykałby się z żadną osią, ale gdyby ten promień był większy i był równy przynajmniej \(5\), no to okrąg zacząłby się stykać z osią \(Ox\), a każdy jeszcze większy okrąg zacząłby tę oś przecinać w dwóch miejscach.
Z podanych okręgów wynika, że:
okrąg \(o_{1}\) ma promień \(r=1\)
okrąg \(o_{2}\) ma promień \(r=3\)
okrąg \(o_{3}\) ma promień \(r=2\)
okrąg \(o_{4}\) ma promień \(r=4\)
Teraz zerkając na współrzędne środka okręgu (które możemy odczytać z równań) widzimy, że punktów wspólnych z osiami nie będzie mieć okrąg \(o_{3}\), bo tutaj \(S=(3,4)\), a promień to \(r=2\).
Zadanie 26. (2pkt) Objętość stożka o wysokości \(2\) jest równa \(8\pi\). Oblicz miarę kąta rozwarcia tego stożka. Zapisz obliczenia.
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie długości promienia podstawy.
Znamy wysokość naszej bryły, wiemy też jest jaka jest jej objętość, a to pozwoli nam obliczyć pole podstawy:
$$V=\frac{1}{3}P_{p}\cdot H \\
8\pi=\frac{1}{3}P_{p}\cdot2 \\
4\pi=\frac{1}{3}P_{p} \\
P_{p}=12\pi$$
W podstawie stożka mamy koło, którego pole wyrażamy wzorem \(P=\pi r^2\). Skoro tak, to możemy bez problemu obliczyć promień podstawy naszego stożka:
$$\pi r^2=12\pi \\
r^2=12 \\
r=\sqrt{12} \quad\lor\quad r=-\sqrt{12}$$
Ujemny wynik oczywiście odrzucamy, ponieważ promień musi być liczbą dodatnią, zatem zostaje nam \(r=\sqrt{12}\), co możemy jeszcze rozpisać jako \(r=\sqrt{4\cdot3}=2\sqrt{3}\).
Krok 2. Sporządzenie rysunku pomocniczego.
Aby obliczyć miarę kąta rozwarcia tego stożka, dobrze będzie zacząć od narysowania prostego szkicu całej tej sytuacji:
Krok 3. Obliczenie kąta rozwarcia stożka.
Powinniśmy dostrzec, że na rysunku powstał nam trójkąt prostokątny o kątach \(30°, 60°, 90°\). Skąd to wiemy? Jedna przyprostokątna (wysokość stożka) ma długość \(2\), a druga przyprostokątna (promień podstawy) jest \(\sqrt{3}\) razy większa i ma długość \(2\sqrt{3}\). Jest to właśnie charakterystyczna cecha trójkątów o kątach \(30°, 60°, 90°\). Jeśli tego nie dostrzegamy, to odpowiednie miary kątów możemy obliczyć z użyciem funkcji trygonometrycznych, w tym przypadku z tangensa.
Skoro tak, to interesujący nas górny kąt \(\alpha\) (który jest połową kąta rozwarcia stożka), ma miarę \(60°\). Kąt rozwarcia stożka będzie kątem dwa razy większym, czyli tym samym będzie miał on miarę \(120°\).
Zadanie 27. (1pkt) Wszystkich liczb naturalnych pięciocyfrowych nieparzystych, w których zapisie dziesiętnym występują wyłącznie cyfry \(0, 1, 2, 3\) (np. \(12303, 11111\)), jest:
A. \(32\)
B. \(384\)
C. \(512\)
D. \(576\)
Wyjaśnienie:
Wszystkich liczb naturalnych pięciocyfrowych nieparzystych, w których zapisie dziesiętnym występują wyłącznie cyfry \(0, 1, 2, 3\) (np. \(12303, 11111\)), jest:
\(32\)
\(384\)
\(512\)
\(576\)
Ustalmy jakie cyfry mogą znaleźć się na poszczególnych miejscach naszej liczby pięciocyfrowej. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na to, że pierwszą cyfrą naszej liczby nie może być \(0\), bo nie ma takiej liczby jak np. \(01111\), a oprócz tego, trzeba uwzględnić fakt, że ostatnia cyfra musi być nieparzysta.
· Na pierwszym miejscu może znaleźć się jedna z trzech cyfr: \(1, 2\) lub \(3\). Mamy więc \(3\) możliwości.
· Na drugim miejscu może znaleźć się jedna z czterech cyfr: \(0, 1, 2\) lub \(3\). Mamy więc \(4\) możliwości.
· Na trzecim miejscu może znaleźć się jedna z czterech cyfr: \(0, 1, 2\) lub \(3\). Mamy więc \(4\) możliwości.
· Na czwartym miejscu może znaleźć się jedna z czterech cyfr: \(0, 1, 2\) lub \(3\). Mamy więc \(4\) możliwości.
· Na piątym miejscu może znaleźć się jedna z dwóch cyfr: \(1\) lub \(3\). Mamy więc \(2\) możliwości.
To oznacza, że zgodnie z regułą mnożenia, wszystkich interesujących nas liczb pięciocyfrowych nieparzystych będziemy mieć:
$$3\cdot4\cdot4\cdot4\cdot2=384$$
Zadanie 28. (2pkt) Dane są dwa zbiory: \(C=\{1, 2, 3, 4, 5, 6\}\) oraz \(D=\{7, 8, 9, 10\}\). Losujemy jedną liczbę ze zbioru \(C\), a następnie losujemy jedną liczbę ze zbioru \(D\). Oblicz prawdopodobieństwo zdarzenia \(A\) polegającego na tym, że wylosujemy liczby, których iloczyn będzie podzielny przez \(4\). Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(p=\frac{11}{24}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Obliczenie liczby wszystkich zdarzeń elementarnych.
Skoro w pierwszym zbiorze mamy \(6\) liczb, a w drugim zbiorze tylko \(4\), to zgodnie z regułą mnożenia, liczba zdarzeń elementarnych będzie równa:
$$|Ω|=6\cdot4=24$$
Krok 2. Obliczenie liczby zdarzeń sprzyjających.
Zdarzeniem sprzyjającym są takie pary liczb, których iloczyn będzie podzielny przez \(4\). Wypiszmy zatem interesujące nas kombinacje:
$$(1,8); \\
(2,8);(2;10); \\
(3,8); \\
(4,7);(4,8);(4,9);(4,10); \\
(5,8); \\
(6,8);(6;10)$$
W związku z tym zdarzeń sprzyjających mamy \(|A|=11\).
Krok 3. Obliczenie prawdopodobieństwa.
$$P(A)=\frac{|A|}{|Ω|}=\frac{11}{24}$$
Zadanie 29. (2pkt) Do szkolnego koła czytelniczego należy \(50\) uczniów. Opiekun koła zebrał dane dotyczące liczby książek przeczytanych przez tych uczniów w listopadzie 2024 roku. W poniższej tabeli przedstawiono wyniki zebrane przez opiekuna.
Uzupełnij zdania. Wpisz odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach, aby zdania były prawdziwe.
1. Średnia arytmetyczna liczby przeczytanych książek w tej grupie uczniów jest równa \(.......\)
2. Mediana liczby przeczytanych książek w tej grupie uczniów jest równa \(.......\)
Odpowiedź
1. \(6,38\)
2. \(6,5\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Rozwiązanie pierwszej części zadania.
Średnią arytmetyczną obliczymy wymnażając liczbę książek przez liczbę uczniów i dzieląc to przez sumę wszystkich uczniów, zatem:
$$śr=\frac{4\cdot5+5\cdot8+6\cdot12+7\cdot13+8\cdot12}{5+8+12+13+12} \\
śr=\frac{20+40+72+91+96}{50} \\
śr=\frac{319}{50} \\
śr=6,38$$
Krok 2. Rozwiązanie drugiej części zadania.
Mamy \(50\) uczniów, a więc jest to parzysta liczba. To oznacza, że mediana będzie równa średniej arytmetycznej dwóch środkowych wyników, czyli \(a_{25}\) oraz \(a_{26}\).
Gdybyśmy uporządkowali liczbę przeczytanych książek w porządku niemalejącym, to mielibyśmy ciąg liczb typu:
$$4,4,4,4,4,5,5,...$$
Obrazowo rzecz ujmując, musimy teraz ustalić, jakie liczby będą na pozycji numer \(25\) i \(26\). Widzimy, że uczniów, którzy przeczytali \(6\) lub mniej książek jest \(5+8+12=25\). Czyli ten \(25\)-ty uczeń przeczytał \(6\) książek, a \(26\)-ty przeczytał już \(7\) książek. To oznacza, że mediana będzie równa:
$$m=\frac{6+7}{2} \\
m=\frac{13}{2} \\
m=6,5$$
Zadanie 30. (4pkt) Rozważamy wszystkie prostopadłościany \(ABCDEFGH\), w których krawędź \(AE\) jest \(3\) razy dłuższa od krawędzi \(AB\), a suma długości wszystkich dwunastu krawędzi prostopadłościanu jest równa \(48\) (zobacz rysunek). Niech \(P(x)\) oznacza funkcję pola powierzchni całkowitej takiego prostopadłościanu w zależności od długości \(x\) krawędzi \(AB\).
Wyznacz wzór i dziedzinę funkcji \(P\). Oblicz długość \(x\) krawędzi \(AB\) tego z rozważanych prostopadłościanów, którego pole powierzchni całkowitej jest największe. Zapisz obliczenia.
Odpowiedź
\(P(x)=-26x^2+96x\), \(x\in(0,3)\) oraz \(x=\frac{24}{13}\)
Wyjaśnienie:
Krok 1. Zapisanie równań.
Przyjmijmy, że \(|AB|=x\), a tym samym \(|AE|=3x\). Dodatkowo oznaczmy trzecią krawędź \(|AD|=y\). Z treści zadania wynika, że suma wszystkich długości krawędzi jest równa \(48\), zatem:
$$4\cdot x+4\cdot y+4\cdot3x=48 \\
4x+4y+12x=48 \\
4y+16x=48 \\
4y=48-16x \\
y=12-4x$$
Pole powierzchni całkowitej moglibyśmy obliczyć jako:
$$P=2\cdot(x\cdot y+x\cdot3x+y\cdot3x) \\
P=2\cdot(xy+3x^2+3xy) \\
P=2\cdot(3x^2+4xy) \\
P=6x^2+8xy$$
Krok 2. Zapisanie wzoru funkcji \(P(x)\).
Kluczem do sukcesu będzie zapisanie pola powierzchni w postaci funkcji z jedną zmienną, czyli zmienną \(x\). Aby tego dokonać, podstawmy wartość \(y\) z równania \(y=12-4x\) do równania \(P=6x^2+8xy\), zatem:
$$P=6x^2+8x\cdot(12-4x) \\
P=6x^2+96x-32x^2 \\
P=-26x^2+96x$$
Otrzymaliśmy informację, że pole powierzchni całkowitej można opisać wyrażeniem \(-26x^2+96x\). Całość możemy potraktować tak jak funkcję kwadratową (dla jakiejś wartości \(x\) otrzymamy konkretną wartość \(P\)). Tym samym moglibyśmy zapisać, że \(P(x)=-26x^2+96x\).
Krok 3. Zapisanie założeń.
Wszystkie długości krawędzi muszą być większe od zera, zatem:
$$x\gt0 \quad\land\quad 3x\gt0 \quad\land\quad 12-4x\gt0 \\
x\gt0 \quad\land\quad x\gt0 \quad\land\quad -4x\gt-12 \\
x\gt0 \quad\land\quad x\gt0 \quad\land\quad x\lt3$$
Zwróć uwagę, że przy nierówności \(-4x\gt-12\) kiedy dzieliliśmy obydwie strony przez \(-4\), trzeba było zmienić znak nierówności na przeciwny. Otrzymane wyniki oznaczają, że nasz \(x\) musi być większy od zera i mniejszy od \(3\), zatem dziedziną tej funkcji będzie \(x\in(0,3)\).
Krok 4. Wyznaczenie współrzędnych wierzchołka paraboli.
Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola, a tutaj ta parabola będzie mieć ramiona skierowane do dołu (bo współczynnik \(a=-26\)). Sytuacja będzie więc wyglądać następująco (zwróć uwagę, że na pionowej osi nie mamy \(y\), tylko pole \(P\)):
Chcemy się dowiedzieć, dla jakiego \(x\) to pole \(P\) będzie największe, a wiemy, że parabola skierowana ramionami do dołu osiągnie swoją największą wartość w wierzchołku. Obliczmy zatem dla jakiej długości \(x\) ta największa wartość jest przyjmowana, a pomoże nam w tym wzór na współrzędną \(x_{W}\) wierzchołka paraboli:
$$x_{W}=\frac{-b}{2a} \\
x_{W}=\frac{-96}{2\cdot(-26)} \\
x_{W}=\frac{-96}{-52} \\
x_{W}=\frac{24}{13}$$
Otrzymany wynik mieści się w wyznaczonej wcześniej dziedzinie funkcji, a to oznacza, że pole powierzchni całkowitej graniastosłupa będzie największe, gdy \(x=\frac{24}{13}\).
Bardzo dziękuję.
Rozwiązania podane są w prosty, zrozumiały sposób. Polecam wszystkim tę stronę :)
W zadaniu 26 użyliście chyba wzoru na objętość ostrosłupa, a nie stożka?
W jednym i drugim przypadku można zapisać wzór jako V=1/3Pp razy H. Różnica polega tylko na tym, że w stożku w polu podstawy mamy koło, a w ostrosłupie będzie jakiś wielokąt, więc potem pod to Pp podstawimy różne wzory ;)
19 można było zrobić pitagorasem i wzorem na wysokość trójkąta prostokątnego?
No ale to zadanie jest właśnie robione Pitagorasem ;)