Dlaczego liście zmieniają kolor i spadają z drzew?

jesień liścieOkres jesienny kojarzy nam się przede wszystkim ze spadającymi żółtymi liśćmi. Wiele osób wykorzystuje też te piękne chwile na spacery po parku czy lesie. Charakterystyczna kolorystyka znalazła nawet swoje miejsce w języku polskim, bo ładną i pogodną jesień nazywamy złotą (właśnie od koloru liści). Ale tu pojawia się pytanie – dlaczego tak naprawdę liście zmieniają swój kolor? I dlaczego liście spadają z drzewa?

Dlaczego liście żółkną?

Wiele osób uważa, że to jest to związane z coraz chłodniejszymi dniami i przystosowywaniem się drzewa do zimy. Wyjaśnienia tego zjawiska należy jednak szukać nie tylko w zmianie pogody (bo liście stają się żółte nie tylko dlatego, że jest coraz chłodniej). Główną przyczyną są zmiany astronomiczne i wynikający z nich zmienny dostęp do Słońca. W Polsce od 22 czerwca dzień staje się coraz krótszy, a wraz z nim dzień po dniu skraca się pora słoneczna. Jeszcze przez kilka tygodni lata promieni słonecznych jest wystarczająco dużo, ale przychodzi taki moment, że dla drzew tego słońca jest już za mało. To zjawisko w połączeniu z pogarszającą się pogodą sprawia, że drzewa produkują coraz mniej chlorofilu, czyli związku, który jest potrzebny do fotosyntezy i który jednocześnie sprawia że liście są zielone.

Dalszy ciąg wydarzeń jest już pewnym logicznym następstwem, bo skoro promieni słonecznych jest coraz mniej, to i obecny w liściach chlorofil staje się czymś zbędnym. Niepotrzebny chlorofil zaczyna się stopniowo rozkładać, pozostawiając na liściu żółtą barwę. Bardzo ładnie widać to na przykładzie pierwszych zażółceń liści, gdzie możemy zaobserwować stopniowe rozchodzenie się żółtej barwy (liść nie żółknie jednocześnie na całej powierzchni). Dopiero z biegiem kolejnych dni zmiana koloru obejmuje całą powierzchnię liścia.

A dlaczego liście stają się czerwone?

Co ciekawe, pojawienie się kolejnego koloru (czerwonego) wcale nie jest bezpośrednią konsekwencją powyższych zmian. Krótko mówiąc – liście nie stają się czerwone przez przypadek. W okresie jesiennym drzewa zaczynają syntetyzować odpowiednie barwniki, które z jednej strony mają zapewnić roślinie odpowiednią gospodarkę azotu w tych trudnych chwilach, a z drugiej… odstraszyć poszczególne owady/pasożyty. Drzewa mające intensywnie czerwone liście dają sygnał szkodnikom, że drzewo jest silne i że poradzi sobie z intruzami, które zamierzają przezimować w ich otoczeniu. To dość charakterystyczna cecha dla całego naszego ekosystemu, że czerwona barwa ma charakter ostrzegawczy. Podobnie jest i w tym przypadku, co sprawia że np. mszyce niezbyt chętnie będą składać swoje jaja wokół drzew silnie zabarwionych czerwienią. Z tego też względu drzewa mimo niesprzyjających warunków do rozwoju część energii przeznaczają na powyższe zmiany kolorystyczne.

Nie wszędzie liście stają się czerwone…

Rośliny wykorzystują ten „czerwony wariant obronny” w dość różnym stopniu. Przykładowo w Polsce o ile liście nasze żółkną, czasem stają się pomarańczowe (bo zachodzi wyżej opisany rozkład chlorofilu), to jednak czerwony występuje już nieco rzadziej. W Ameryce Północnej czerwonych liści jest zdecydowanie więcej, o czym możecie przekonać się oglądając liczne produkcje kinowe kręcone porą jesienną. Mało tego – przecież nawet symbolem Kanady jest czerwony liść, a nie żółty czy zielony (choć jest to też związane z historią i kulturą tego kraju). Teorii na ten temat jest sporo, ale jedna z nich mówi po prostu o historycznych i polodowcowych uwarunkowaniach występowania poszczególnych intruzów, które wymusiły na tamtejszych drzewach właśnie taką formą obrony przed szkodnikami.

Dlaczego liście spadają z drzew?

Wiemy już co sprawia, że liście zmieniają swoją barwę. Pozostaje nam już tylko wyjaśnić po co te piękne kolorowe liście spadają z drzewa, czyniąc nam przy okazji sporo prac porządkowych. Tak prawdę mówiąc zjawisko spadania liści nie jest czymś powszechnym, w zasadzie występuje głównie właśnie w naszej strefie klimatycznej. Tam gdzie okres wegetacyjny jest długi, tam drzewa mają liście przez cały rok, dzięki czemu drzewo jest w pełnej gotowości do dalszego wzrostu, jak tylko pojawią się ku temu lepsze warunki. W przypadku Polski sytuacja jest nieco odmienna, bowiem tutaj ten okres wegetacyjny jest na tyle krótki, że drzewo z czystej kalkulacji woli zrzucić obecne liście i wiosną wytworzyć nowe, byleby tylko przetrwać zimę jak najmniejszym kosztem energetycznym.

3 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Youtube

Bardzo ciekawe i tak od dawna wiedziałam że liście tracą chlorofil i dlatego nie są zielone. Supcio ta strona. I pozdro dla wszystkich;).

skowronek

Pytanie z przyrody 5 kl.
Dlaczego niedojrzała truskawka wygląda zielono, a dojrzała – czerwono?

Miska.
Reply to  skowronek

Truskawka potrzebuje dużo słońca żeby dojrzeć i stać się czerwona